Yönetimin Dört Fonksiyonu Nasıl Evrildi?

Genel Müdür 7.0 Kitabı hakkında bilgiye buradan ulaşabilirsiniz

Aşağıda, yönetimin tarihsel gelişimindeki 7 aşamayı, "Yönetimin 4 Fonksiyonu" (Planlama, Organizasyon, Liderlik/Yönetim, Kontrol) çerçevesinde ilişkilendirilmiş şekilde yazdım, belki ikinci baskıda bunu da eklerim, ama bunu öncelikle KOBİTEK okulcuları ile paylaşmak istedim

1- Birinci Sanayi Devrimi (1760–1840)

• Planlama: Planlama çoğunlukla usta veya işletme sahibinin deneyimine dayalı, ileriye dönük karmaşık öngörülerden çok, “günlük üretimi sürdürme” odaklı.
• Organizasyon: Temel anlamda işbölümü ve basit bir hiyerarşi vardır, ancak sistematik örgüt yapıları henüz gelişmemiştir.
• Liderlik/Yönlendirme: Liderlik genellikle patron-işçi ilişkisine dayanır. Emir-komuta ilişkisi basit ve doğrudandır.
• Kontrol: Kontrol el yordamıyla, doğrudan gözlem ve deneyime bağlı yapılır. Resmi standartlar veya ölçüm sistemleri yok denecek kadar azdır.

2- İkinci Sanayi Devrimi (1870–1914)

• Planlama: Bilimsel yönetim ilkeleriyle birlikte, iş süreçleri daha öngörülebilir kılınmaya çalışılır. Zaman ve hareket etütleri planlama aracına dönüşür.
• Organizasyon: Hiyerarşik yapılar, uzmanlaşmış işler ve fonksiyonel bölümler oluşur. Organizasyon fonksiyonu netlik kazanır.
• Liderlik/Yönlendirme: Liderlik daha çok yönetsel otoriteye dayalıdır. Mühendis-mantığıyla düşünen yöneticiler, verimlilik kriterlerini uygular.
• Kontrol: Standart prosedürler, performans ölçümleri (zaman, çıktı miktarı) ve kalite kontrolleri devreye girmeye başlar.

3- 20. Yüzyılın Başları (1910’lar – 1930’lar)

• Planlama: Fayol’un yönetim ilkeleri ile planlama bir yönetsel fonksiyon olarak tanımlanır, uzun vadeli düşünme ve hedef belirleme önem kazanır.
• Organizasyon: Kurumsal yapılar, fonksiyonel bölümler, hat-kurmay ilişkileri sistematik biçimde geliştirilir.
• Liderlik/Yönlendirme: Komuta etme (yönlendirme) fonksiyonu yönetimin temel bileşeni olarak öne çıkar. Liderlik hala formeldir ancak yönetsel ilkeler dahilinde şekillenir.
• Kontrol: Kontrol, performansı izlemek ve sapmaları düzeltmek için tanımlı bir fonksiyondur. Raporlama, belirli periyotlarda veri toplama alışkanlığı gelişir.

4- 20. Yüzyılın Ortaları (1940’lar – 1960’lar)

• Planlama: Planlama, sadece üretim değil insan kaynakları ve çalışan refahını da dikkate alır. İletişim ve sosyal ihtiyaçlar planlama sürecine dahil olur.
• Organizasyon: Organizasyon artık bir sosyal sistem olarak görülür. Yapılandırma, insan davranışını hesaba katar.
• Liderlik/Yönlendirme: Liderlik giderek daha “insan odaklı” hale gelir. Motivasyon, iletişim, liderlik stilleri (otoriter, demokratik, danışmacı) ön plana çıkar.
• Kontrol: Kontrol süreçleri, yalnızca çıktı verimliliğini değil, insan kaynakları metriklerini de izler. Çalışan tatmini, devamsızlık oranları gibi unsurlar ölçülmeye başlar.

5- 20. Yüzyılın Sonları (1970’ler – 1990’lar)

• Planlama: Stratejik yönetim kavramı ile planlama uzun vadeli, küresel ve rekabete dayalı bir bakış kazanır. Öngörü, senaryo analizleri gibi araçlar kullanılır.
• Organizasyon: Durumsallık yaklaşımı, organizasyon yapısının sabit değil, çevreye göre uyarlanabilir olması gerektiğini gösterir. Matrix yapılar, çok uluslu organizasyon şemaları gündeme gelir.
• Liderlik/Yönlendirme: Liderlik kültürlerarası farkındalık, kalite odaklı yönetim anlayışı ve müşteri memnuniyetini yönlendirme üzerinde yoğunlaşır.
• Kontrol: Toplam Kalite Yönetimi (TQM) ve sürekli iyileştirme felsefesi kontrol fonksiyonunu genişletir; süreç ölçümleri, kalite standartları, ISO normları devreye girer.

6- Yeni Milenyum (2000’ler)

• Planlama: Dijitalleşme ile birlikte planlama, hızla değişen pazar dinamiklerine uyum sağlamayı hedefler. Proje bazlı planlama, çevik stratejiler gelişir.
• Organizasyon: Bilgi paylaşım sistemleri, ağ yapıları, esnek ekipler organizasyon fonksiyonunu karmaşık ama esnek bir hale getirir.
• Liderlik/Yönlendirme: Liderlikte proje yönetimi becerileri, sanal takımların yönlendirilmesi, hızlı karar alma ve esneklik ön plana çıkar.
• Kontrol: BT tabanlı izleme, ERP sistemleri, proje yönetim yazılımları ve veri analiz araçlarıyla gerçek zamanlı kontrol imkânları doğar.

7- 21. Yüzyıl (2010’lar – Günümüz)

• Planlama: Sürekli belirsizlik (VUCA ortamı) planlamayı bir kerelik bir etkinlikten, sürekli güncellenen bir süreç haline getirir. Tahmine dayalı analitik, veri odaklı planlama önem kazanır.
• Organizasyon: Platform bazlı modeller, ekosistem yaklaşımı, uzaktan çalışma, çevik yapılanma organizasyon fonksiyonunu son derece esnek hale getirir.
• Liderlik/Yönlendirme: Dijital liderlik, empati, duygusal zekâ, sürdürülebilirlik, etik ve kapsayıcı liderlik anlayışları yön verme fonksiyonunu yeniden tanımlar.
• Kontrol: Büyük veri, yapay zekâ ve otomasyon destekli kontrol mekanizmalarıyla hem finansal hem etik hem de çevresel performans ölçülebilir, gerçek zamanlı raporlanabilir.

Genel Bakış:

Yönetimin dört temel fonksiyonu tarihsel olarak her dönemde farklı bir vurgu kazanmıştır. İlk dönemlerde ağırlık üretim ve verimlilik odaklı planlama ve kontroldeyken, zamanla insan ilişkileri, küreselleşme, strateji, dijital dönüşüm ve çeviklik gibi unsurlar bu fonksiyonların tanımını genişletti. Günümüzde planlama, organizasyon, liderlik/yönlendirme ve kontrol, teknolojik yenilikler, sürdürülebilirlik, kültürel farkındalık, veri analitiği ve sürekli değişime uyum yeteneği ile yeniden şekillenmiş durumda.