Ekonomik Krizi Anlama ve Karşı Koyma Rehberi: Büyüme

Bu Rehberin Amacı ve Hedef Kitlesi

Bu rehber, Kobitek İş Portalı tarafından iş dünyasındaki işletme sahipleri ve yöneticilerine yönelik olarak hazırlanmıştır. Rehberin temel amacı, ekonomik kriz dönemlerinde şirket yönetimi konusunda farkındalık yaratmak ve okuyuculara bu zor zamanlarda başarılı bir şekilde nasıl ilerleyebileceklerini gösterebilmektir.

Hedef kitlesi, özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) sahipleri ya da yöneticileridir. Rehber, ekonomi ve işletme alanında üst düzey profesyoneller ya da akademik uzmanlara yönelik değildir. Bunun yerine, iş dünyasında krizle karşılaşan ve çözüm yolları arayan, ancak bu konuda ileri düzey teknik bilgiye sahip olmayan işletme sahipleri ve yöneticilerine hitap etmektedir.

Bu rehberde ağır teknik terminoloji ya da akademik dil kullanılmayacaktır. Ancak, önemli kavramlar anlaşılır bir şekilde açıklanarak okuyucuların konu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olması sağlanacaktır. Rehberimiz, kriz dönemlerinde alınması gereken adımları adım adım anlatarak, pratik ve uygulanabilir bilgiler sunmayı hedeflemektedir.

Kriz Dönemlerinde Fırsatları Değerlendirmek

Ekonomik krizler, belirsizlik ve risklerle dolu dönemler olarak algılansa da, doğru stratejilerle yönetildiğinde iş dünyasında fırsatlar yaratabilir. Hem Türkiye'de hem de dünyada, birçok büyük şirket ve girişim, kriz dönemlerinde doğru hamlelerle büyüme sağlamıştır.

Büyük firmaların kriz dönemlerinde riske girmemesi ve kendi kabuklarına çekilmesi, genellikle girişimciler ve daha küçük şirketler için fırsat alanları yaratır.

Bu bölümde, kriz dönemlerinde büyüme fırsatlarını yakalayan girişimler ve şirketler üzerine örnekler verecek, ayrıca hangi KOBİ'lerin bu tür kriz dönemlerinde avantaj sağlayabileceğini ele alacağız.

Kriz Dönemlerinde Kurulan veya Büyüyen Şirketler: Fırsatları Değerlendiren Başarı Hikayeleri

Kriz dönemlerinde girişimciler ve yenilikçi şirketlerin fırsatları nasıl değerlendirdiğine dair birçok başarılı örnek bulunuyor. Türkiye'den ve dünyadan öne çıkan bazı örneklere bakalım:

1- Türkiye'den Başarılı Örnekler

• Yemeksepeti: 2001 Türkiye ekonomik krizi sırasında kurulan Yemeksepeti, restoranlar için dijital bir sipariş sistemi sunarak kriz döneminde hızlı büyüme yakaladı. Bu girişim, kriz ortamında düşük operasyonel maliyetlerle kurulmuş, ekonomik toparlanma döneminde ise hızla büyümüştür. Yemeksepeti, 2015 yılında 589 milyon dolara Delivery Hero’ya satıldı ve bu, Türkiye’nin en büyük girişimcilik başarı hikayelerinden biri oldu.

• Markafoni: 2008 küresel ekonomik krizinde, tüketicilerin bütçeleri daralırken, Markafoni online alışverişte indirimli satışlarla büyüme fırsatı yakaladı. Markafoni'nin sunduğu "alışveriş kulübü" modeli, kriz döneminde fiyat hassasiyetinin arttığı bir zamanda popülerlik kazandı.

• GittiGidiyor: 2001 krizi sonrası kurulan GittiGidiyor, Türkiye'nin ilk büyük e-ticaret platformlarından biri olarak dijital alışverişe talebin artmasıyla hızla büyüdü. Kriz döneminde e-ticaret sektörüne erken giren bu girişim, 2011 yılında eBay tarafından satın alındı.

• Ekodiyalog: "1999’da program başladığında gece 11’de, herkes yattıktan sonra yayımlanıyordu. Meyhanede kafaları çekip geyik yapardık. Derken 2001 krizi geldi. Program hızla saat 8’e çekildi. Dönemin en popüler “prime time” dizileri ile rekabete geçtik. Adları önemli değil; Kurt Kanunu, Avrupa Yakası falan. Eh, bizim maaşlar da ona göre yükseliyor tabii ki. Fakat uzun sürmedi; ekonomi sakinleyince reytingler düşüşe geçti' diye anlatıyor Asaf Savaş Akat o programı. Dönemin önemli kanallarından NTV'de yayınlanan program, ekonomist Mahfi Eğilmez, Asaf Savaş Akat ve Deniz Gökçe'nin katılımıyla gerçekleşti ve Türkiye ekonomisine dair derinlemesine analizler sunarak geniş bir izleyici kitlesi edindi.

2- Dünyadan Başarılı Örnekler

• Flickr: 2004'te, internet balonu patlamasının ardından kurulan Flickr, sosyal medyanın henüz emekleme döneminde olduğu bir zamanda, kullanıcıların dijital fotoğraflarını paylaşmalarını sağlayarak hızla büyüdü.

• Uber: 2008 küresel krizi sırasında kurulan Uber, taksi hizmetlerinin yüksek maliyetlerini ve ulaşım sıkıntılarını aşarak, kişilere araç kiralama hizmeti sundu. Kriz döneminde işsizlik nedeniyle yeni gelir kaynakları arayan sürücülerle, uygun fiyatlı hizmet arayan kullanıcıları buluşturan bu model, büyümesine hız kazandırdı. Ayrıca kriz döneminde şehirlerde toplu taşımaya olan talebin artması da Uber’in büyümesine katkı sağladı.

• 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra dünya çapında uçak seyahatine karşı çekinceler arttı. Bu ortam, video konferans ve uzaktan iletişim çözümlerine olan talebi önemli ölçüde artırdı. Zoom ise, özellikle güvenli iletişim ve uzaktan çalışma çözümleri arayan şirketler için büyük bir fırsat yakaladı. 2020’deki COVID-19 pandemisi sırasında ise Zoom, video konferans hizmetleri pazarında dev bir aktör haline geldi. 11 Eylül saldırıları ve sonrasındaki davranış değişiklikleri, bu tür hizmetlerin yükselmesi için uygun bir zemin oluşturmuştu. Bu da krizlerde ortaya çıkan yeni ihtiyaçların ve değişen davranış kalıplarının büyümeye nasıl yol açabileceğinin bir örneğidir.

Kriz Dönemlerinde Büyümenin Temel Dinamikleri: Koç ve Sabancı Örneği

Türkiye'den önemli bir örnek, 1994 krizinde Koç ve Sabancı Holding’lerin izlediği farklı stratejilerdir. Sabancı Holding, 1994 krizinde yatırım yapmayı erteleme kararı almış ve daha muhafazakâr bir yaklaşım benimsemiştir.

Ancak Koç Holding, tam tersine, kriz döneminde stratejik yatırımlar yapmaya devam etti. Koç'un bu dönemdeki cesur stratejisi, kriz sonrası büyümesini hızlandırdı ve Sabancı ile arasındaki farkı kapatmasına hatta öne geçmesine yardımcı oldu.

Koç Holding, kriz döneminde özellikle Otomotiv ve Enerji sektörlerinde önemli yatırımlar yaptı. 1994'te Koç Holding’in amiral gemilerinden biri olan Tofaş, Türkiye’de yerli üretimi artırma kararı aldı. Kriz sonrası dönemde, yerli üretimin daha düşük maliyetli olması sayesinde Koç, pazarda önemli bir avantaj elde etti. Ayrıca enerji sektöründe de Koç Holding, büyük yatırımlar yaparak bu dönemde zayıflayan rakiplerin pazar paylarını kendine çekti.

1994 krizinden sonra Koç Holding’in satışları %20 artış gösterirken, 1995 yılında elde edilen 1.5 milyar dolarlık gelir, şirketin kriz döneminde doğru strateji izleyerek avantaj sağladığını ortaya koymaktadır. Sabancı ise aynı dönemde %8 gelir kaybı yaşadı, bu da iki holding arasındaki strateji farkını net bir şekilde gösterdi.

Koç Holding'in bu dönemdeki yatırım stratejisi, özellikle kriz sonrası ekonomik toparlanmada meyvesini verdi. Kriz dönemlerinde rakiplerin yatırımlarını durdurması, finansal gücü olan firmalar için avantajlı yatırım fırsatları yaratabilir. Özellikle zayıflayan sektörlerde stratejik satın almalar ve kapasite artırımları, kriz sonrası dönem için güçlü büyüme fırsatları sunabilir.

KOBİ’ler İçin Büyüme Fırsatları: Hangi Yapıdaki İşletmeler Avantajlıdır?

KOBİ'lerin kriz dönemlerinde büyüme fırsatlarını değerlendirebilmesi için belirli koşullara ve stratejilere sahip olması gerekiyor. İşte kriz döneminde büyüme fırsatlarını en iyi değerlendirebilecek KOBİ türleri ve yapıları:

1- Güçlü Nakit Akışına Sahip KOBİ’ler

Güçlü bir nakit akışı, kriz dönemlerinde stratejik yatırımlar yapmayı ve fırsatları değerlendirmeyi mümkün kılar. Nakit pozisyonu sağlam olan KOBİ’ler, zor durumda olan rakiplerini düşük maliyetlerle satın alabilir ya da yeni pazarlara girmek için kaynak yaratabilirler.

2- Dijitalleşmeye Yatırım Yapabilen KOBİ'ler

Kriz dönemlerinde dijitalleşme stratejileri, maliyetleri düşürürken aynı zamanda yeni fırsat alanları yaratır. E-ticaret, dijital pazarlama, bulut bilişim çözümleri gibi alanlara yatırım yapan KOBİ'ler, kriz sonrası dönemde rakiplerine göre önde olabilirler.

3- Esnek Ürün ve Hizmet Yapısına Sahip Olanlar

Krizin getirdiği koşullara hızla adapte olabilen KOBİ'ler, talep değişimlerine uyum sağlayarak rekabet avantajı yakalayabilir. Özellikle talebin azaldığı ürün veya hizmetlerden esnek bir şekilde daha kârlı alanlara geçiş yapabilen şirketler bu dönemi fırsata çevirebilir.

Kriz Döneminde Büyüme Stratejileri: KOBİ'ler Ne Yapmalı?

KOBİ'lerin kriz döneminde büyüme fırsatlarını yakalayabilmesi için birkaç temel stratejiye odaklanması gerekir:

• Stratejik Yatırımlar ve Satın Almalar: Kriz dönemlerinde bazı şirketler finansal zorluklarla karşı karşıya kalırken, güçlü nakit akışına sahip KOBİ'ler bu şirketleri stratejik bir şekilde satın alarak büyüyebilir. Ayrıca, düşük maliyetle yapılabilecek yeni projelere yatırım yapmak da kriz sonrası dönemde güçlü bir pazar payı elde etmeyi sağlar.

• Yeni İhtiyaçları ve Değişen Davranışları Takip Etmek: Kriz dönemlerinde ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar ve davranış kalıpları da fırsatlar yaratır. Örneğin, Uber ve Zoom gibi şirketler, kriz dönemlerinde değişen tüketici davranışlarından faydalanarak büyüdü. Pandemi döneminde de dijital hizmetlere olan talep büyük ölçüde arttı ve bu alanda yatırım yapan KOBİ'ler hızla büyüdü.

Kriz dönemleri, doğru stratejilerle yönetildiğinde büyük fırsatlar sunabilir. Stratejik yatırımlar yapan, değişen ihtiyaçlara hızla uyum sağlayan ve cesur adımlar atan KOBİ’ler, kriz sonrası pazarda güçlü bir konuma gelebilirler.