Pazar ve Rekabet Analizi
Başarılı bir marka ancak ve ancak başarılı ve doğru bir Pazar ve rekabet analizi üzerinde yükselir. Pazar dinamiklerini, pazarın ihtiyaçlarını ve boşluklarını değerlendirmeden doğru adımlar atılamaz. (Stratejik Pazarlama dizisinde bu konuda ayrıntılı bilgiler verdik.)
SEGMENTASYON
Konumlandırmadan önce segmentasyonu atlamamak gerekiyor. Başarılı bir konumlandırma öncelikle başarılı bir segmentasyonun üzerinde yükselir. İsabetli bir segmentasyon yeni konumlandırma fikirleri verir. Mobilya pazarını ev, bahçe, işyeri olarak bölüp BÜROSİT gibi işyeri segmentine konumlanabilirsiniz. Ev segmentini yine bölerek mutfak, oturma odası, yatak odası dersiniz ve LİNEADECOR gibi mutfak segmentine yerleşirsiniz. Veya tamamen farklı bir modelle pazarı bebek, çocuk, genç, orta yaşlı diye böler ve ÇİLEK gibi genç bölümünü hedeflersiniz. Dikkat edin bu markaların hepsi benzerlerinden daha başarılı markalardır.
Konumlandırma (Positioning)
Konumlandırma yaklaşımı günümüzün aşırı yoğun , karmaşık iletişim ve tüketim dünyasında tüketiciler tarafından fark edilmenizi, hatırlanmanızı, bilinmenizi ve ayrışmanızı sağlamak üzerine kurulmuştur. Temelinde psikolojideki algıda seçicilik kavramı vardır. Akşam TV izlerken bir Nissan Juke reklamı erkeklerin ilgisini çekerken bir şampuan reklamı kadınların ilgisini çeker. Yine genç bir erkek GTI modellerle ilgilenirken bir aile babası minivan tipi otomobillerle ilgilenir. Tüketici ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması bu yüzden önemlidir. Konumlandırma basitçe tüketicilerin çoğunluğu tarafından en çok istenen özelliğin sahiplenilmesi ve bu özelliğin markayla özdeşleştirilmesi demektir.
Ürün Geliştirme
Pazarın ihtiyaçlarına göre yeni ürün geliştirme veya mevcut ürünlerde değişiklikler yapılması yeni markalaşma fırsatları verir. UFO elektrikli ısıtıcıları yeniden tasarlayarak bir marka yaratmıştır. Ipad başlı başına yepyeni bir ürün ve markadır. Tablet bilgisayar kategorisinin öncüsü ve Pazar lideridir. Knor hazır çorba kategorisinde ürün geliştirme çalışmaları (yöresel çorbalar) ile yeni lezzetler yaratmıştır. Uludağ klasik bir içeceğimizi (limonata) gündelik bir içecek haline getirerek markalaştırmıştır. Bir not: Uludağ firmasının limonata içeceğine kadar klasik yiyecek içecek kültürümüzden faydalanarak yeni markalar yaratma onurunu hep yabancı şirketlere bıraktık (knorr, algida vb). Neyse ki Uludağ, Cappy’den (Coca Cola) önce davrandı ve diğerleri onu takip etti.
Tanıtım
Yaratıcı strateji ve medya planından oluşur. Her ikisi için de profesyonel destek almak şarttır. Bir reklam ajansı ve bir medya planlama şirketi ile birlikte çalışmalısınız. Ancak günümüzde artık bu ikisinin yanında bir PR ajansı, bir web tasarım ajansı, bir dijital marketing ajansıda eklenmiş durumda. Bütçeleriniz ve bütçe verimliliği prensibine uygun olarak bu ajanslarla işbirliği yapmalısınız.
Dağıtım
Pazarda markanızı domine edecek şekilde dağıtım organizasyonu kurmanız şart. Bazı şirketlerin hali hazırda bir dağıtım organizasyonu vardır ve yeni markalarını rahatlıkla bu kanallarda yaygınlaştırabilirler (Ülker gibi). Zor olan yeni bir markayı aynı zamanda yeni bir dağıtım organizasyonu ile pazara sürmektir. Çoğu şirket iyi bir ürün çıkarıp yeni bir dağıtım organizasyonu kurarak pazara girmeye çalışırlar. Deneyimlerimle sabittir, çoğu zaman da sağlıklı ve istikrarlı bir organizasyon kurulamaz. Diğer adımlar atlandığı için başarılı olunamaz. Yeni bir markanın dağıtım organizasyonunu kurmak diğer adımlardan daha zordur. Kontrol edilemeyen değişken sayısı yüksektir. Diğer adımları başarsanız bile burada takılabilirsiniz. Kolay bir çözümü yoktur. Bu zor işi başarmanın yolu dağıtım ve satış organizasyonunu pazarlama adımları ile entegre ederek kurmaktan geçiyor.
Promosyon
Promosyon konusunda 10 yıl öncesine göre ciddi bir literatür oluştuğu halde ve bu konuya odaklanmış ajanslar bulunduğu halde hala klasik hatalar yapılıyor. Basitçe ürünün yanında bir hediye vermek olarak algılanıyor. Oysa promosyon hediye saçmak değildir. Hem stratejik hem de taktik hedeflere odaklanmalıdır. Stratejik promosyonlar marka değerine katkıda bulunurken, taktik promosyonlar dönemsel satış hedeflerinizi gerçekleştirirler. En önemlisi sürekli yapılmamalıdır. Sürekli yapılan bir promosyon artık ürün fiyatının bir parçası haline gelir. Bana göre bütün zamanların en iyi promosyonu İvory sabuna aittir. İvory P&G’nin Amerika’da kullandığı bir markadır. %99,99 oranında saflık ve “batmayan sabun” olarak konumlanan ivory bir zaman gazetelerde “batan bir ivory bulun 1.000.000 $ kazanın” şeklinde bir kampanya yapmıştı. Tabi bu sabunu hiçbir zaman bulamadılar. Hem marka değerine katkıda bulunan hem de satışı teşvik eden klasik bir promosyon örneğidir.
İşbirlikleri
Her marka, pazarı ile (müşteriler, satış kanalları, devlet, tedarikçiler) ilişki halinde olmak ve işbirlikleri geliştirmek zorundadır. Bunun en klasik örneğini akaryakıt ve motor yağı markaları verir. Shell akaryakıt teknolojisinde Ferrari ile işbirliği yapar. Castrol ve Mobil motor yağını motor üreticisi firmalarla birlikte geliştirirler. Pazarınızda bu tür işbirlikleri için çalışmalar yapın, sürükleyici olun.
Başarı Ölçütleri
Markanın gelişimi sırasında başarı hedeflerinizi ve başarı ölçütlerinizi tanımlamalısınız. Sadece satışlar değil marka bilinirliği, sadık müşteri kitlesi, kalite algısı, penetrasyon oranı gibi doğrudan satışla ilgili olmayan unsurları da ölçmeli , kontrol etmelisiniz.
Genişleme politikaları
Başarılı bir marka eninde sonunda yeni ufuklara açılmak durumunda kalır. Elimizde kuvvetli bir marka var bununla daha çok para kazanmalıyım diye düşünülür. Amaç doğru olmakla birlikte tutup markanızı olur olmaz her ürünün üzerine koyarsanız elinizdeki kazançtan da olabilirsiniz. Bir markanın nasıl genişletileceğine dair kuvvetli bir literatür var. İki örnek üzerinden basitçe aktaralım. Siz kuvvetli bir çay markası iken aynı markayı şekerde kullanabilirsiniz (şeker, çayı tamamlar) ama gidipte aynı markayla ketçap-mayonez üretirseniz olmaz. Becel bu konunun anlaşılması için mükemmel bir örnektir. Becel markası altında margarin, mayonez ve tuz üretilmiştir. Birbirinden çok farklı bu üç ürünü Becel markası altında toplayan Becel’in kalp sağlığı konumlandırmasıdır. Üç farklı ürün ortak bir eksen üzerinden (kalp sağlığı) bir markayla birbirine bağlanmıştır.
