Stratejik Planlama Nedir?

İş Planı'nın tanımını " İş Planı, şirketinizin geçmişini, gelecek için vizyonunuzu ve bu vizyondaki hedeflerinize varmak için uygulayacağınız planları anlatan çok önemli bir stratejik planlama dokümanı (aracı) ve şirketinizin yol haritasıdır" diye yapıyoruz.

Sanırım "stratejik planlamanın" ne olduğunu, neye yaradığını, nasıl yapıldığını da, İş Planı'nın gerekliliğini ve önemini irdelemek açısından yararlı.

Strateji kelimesin aslı Yunanca, "στρατηγία"—stratēgia kelimesinden gelir ve komutanlık sanatı anlamındadır. Bu anlamda baktığımızda, savaştan önce askerlerin en uygun ve avantajlı bir şekilde konumlandırılması demektir.

Taktik kelimesinin aslı da Yunanca "τακτική" - taktikos kelimesinden gelir ve anlamı, savaş sırasında askerlerin yaptığı manevralardır.

Bu anlamda baktığımız zaman, strateji savaş başlamadan önce yapılan uzun vadeli bir çalışma, taktik ise savaş sırasında hedefe varmak için yapılan hızlı ve kısa dönemli hareketlerdir. Diğer bir deyişle, strateji, pozisyon almak, taktik de hızla uygulanan manevralardır.

Stratejik planlama bir süreçtir, ama başı ve sonu olmayan bir süreç. Sürekli değişen çevre koşulları ve iç gelişmeler stratejik planın sürekli olarak değişen bu şartlara uyum sağlayacak bir şekilde güncellenmesini gerektirecektir. Stratejik plan, yapıldıktan sonra bir kenara atılan ve unutulan bir doküman değil, sürekli izlenerek güncellenmesi gereken araçtır.

İş Modelinin yapıtaşları yerine oturmuş olsa dahi işin karşısına çıkan ve engel yaratan tehditleri ortadan kaldırmak veya olumlu etkileyen fırsatları değerlendirmek için planların sürekli güncellenmesi şarttır.

Planlamanın yapısını şöyle özetleyebiliriz;

• Planlama bir sonuç değil bir süreçtir ve bu süreç planlamanın sonuçlarından daha önemlidir.
• Planlama hiç bir zaman sona ermeyen bir süreçtir, yapılan planların sürekli olarak güncellenmesidir.
• Planlama sürekli bir fırsat arayışı olmalıdır, fırsatlar her zaman planladığımızdan daha iyi sonuçlar almamızı sağlar. Plan olmazsa fırsatları görmek ve yakalamak neredeyse imkansızdır.
• Temelde, bir işin gidebileceği birçok yön vardır, stratejik planlama, şirketin neyi yapıp neyi yapmayacağını, birçok seçenek arasından belirlemektir. Planlama, birçok fırsat arasında yapılması gereken zor bir tercihtir.
• Planlar, o planı yapmak için kullandığımız varsayımlardan ve o planı kullanma isteğimizden daha iyi olamazlar.

Stratejik planlama bir ekip tarafından yapılan bir iştir. Ekibin tüm bireylerinin deneyimleri, görüşleri, bakış açıları bu sürece katkı sağlar ve bunun yanı sıra şirketin ortak zekasını geliştirir, zenginleştirir. Unutmayın ortak zeka, grubun en zeki bireyinden daha zekidir.

Stratejik Planlama yaparken, fırsat veya tehditleri ortaya çıkarabilmek için yanıtlamamız gereken birçok soru vardır ve bu soruların birçoğu İş Modelimizden gelir. Bu soruların yanıtlanabilmesi için sürekli bilgi toplamak ve bu bilgiler doğrultusunda ortaya çıkardığımız yanıt alternatifleri arasından seçim yapmak zorundayız ki bu oldukça zor bir tercihtir.

Bu soruların neler olabileceğini ilgili başlıklar altında ele alırsak ;

MÜŞTERİ :

• Kaynaklarımızı ve dikkatimizi yoğunlaştıracağımız hedef pazar ve müşteri segmenti kimdir
• Müşterilerimiz, çözülmesini istediği sorun nedir?
• Biz bu sorunu çözebiliyor muyuz?
• Müşterimizin satın alma tercihi nedir?
• Karşılayabileceğimiz, ancak henüz karşılayamadığımız bir müşteri ihtiyacı var mı?
• Hedefimiz olmayan pazar veya müşteri segmenti kimlerdir?

DEĞER ÖNERİSİ (Ürün Veya hizmet) :

• Ürün veya hizmetimizin, rakiplerin ürün veya hizmetinden ayıran temel özellikler nelerdir?
• Değer önerimiz, müşterimizin satın alma tercihlerini karşılıyor mu?

PAZAR :

• Pazarın büyüklüğü nedir?
• Pazar segmentleri nelerdir?
• Yer aldığımız pazarlardaki payımız nedir?
• Pazar payımızı koruyor muyuz, artırıyor muyuz yoksa azalıyor mu?
• Büyüme fırsatları hangi pazarlarda?

REKABET:

• Rakiplerimiz kimlerdir?
• Rakiplerimizin pazar payları nelerdir?
• Rakiplerin ürün veya hizmetlerini bizim ürün veya hizmetlerimizden değişik kılan noktalar nelerdir?
• Fiyat avantajları var mı?

ÇEVRE:

• İş yapma şeklimizi değiştirmesi muhtemel gelişen eğilimler (teknik - sosyal - ekonomik - siyasi) var mı?
• Varsa bunların gelişme hızı nedir?
• Bunlara karşı önlemler geliştiriyor muyuz?

DİĞER SORULAR:

• Günlük reaksiyonlar yerine zamanında stratejik değişiklikler yaparak proaktif olabiliyor muyuz?
• Vizyon, misyon ve değerlerimiz tam olarak belirlendi mi?
• Stratejimizdeki başarımızı engellemesi muhtemel içsel sıkıntılarımız var mı?
• Hedeflerimize ulaşmak için kullanacağımız taktikler belirlimi?
• Stratejimiz doğrultusunda gittiğimiz gösterecek ölçümler (kar - pazar payı - fiyat vb.) belirlendi mi?

Bu sorular sadece örnek sorulardır ve şirketin yapısına göre çoğaltılabilir ve değiştirilebilir. Unutulmaması gereken, stratejik planlama bir grup çalışması olduğunda ve sürekli güncellendiğinde yararlı olacaktır.

Stratejik planlama sürecinde herzaman PEST ve SWOT analizlerine öncelik verilmelidir.

Yukarıdaki şekilde stratejik planlama, iş planı ve iş modeli ilişkisi açık bir şekilde görülmektedir ki bu konuda oluşan bir çok spekülasyonun yanıtı olabilir.