Enflasyonun sonuçları

Enflasyonun sonuçları

Enflasyonun bir maliyeti vardır. Bu maliyet ülke genelinde görülebileceği gibi o ülkedeki herhangi bir üreten ya da tüketen insanda da görülebilir. Şimdi bu ağır maliyeti ve sonuçlarını kısaca inceleyelim.

Karar sürecine olumsuz etki:  Enflasyon, ülkedeki rakamsal değerleri (para, istihdam, yatırım vs.) belirsizleştirir. Bu belirsiz ortamda üretimin verimliliği, üretilen malın gerçek değerinin yüksek mi yoksa düşük mü olduğu, fiyatların ya da  maliyetlerin algılanışı belirginliğini yitirir. Öyle ki en objektif göstergeler olan muhasebe kayıtları, bilançolar vs. bile gerçek durumu gösteremez hale gelir. Bu durum gerek tüketicilerin gerekse firmaların geleceğe dair tasarruf, yatırım kararlarını ve hareketlerini engeller. Sadece bir bekleyiş ve endişeli bir "Bakalım ne olacak?" süreci yaşanır. Yüksek enflasyonun belli aralıklarla yarattığı krizler (nisan 1995, şubat 2001) bu endişeleri haklı da çıkarmıştır.

Yatırımlara etkisi: Yüksek enflasyonun, yatırım malları maliyetlerini oldukça yukarı çekmesi nedeniyle girişimci, işadamı ve üreticinin yeni iş alanları aşmasını engeller. Çünkü bu ortamda bu bir risktir. Yatırımcı da parasını riski olmayan alanlara kaydırır. Enflasyon nedeniyle paraya olan yüksek talep "paranın fiyatı" olan faiz oranlarını yükseltir. Girişimci parasını yüksek faiz veren aracı kurumlara devreder çünkü bu risksiz bir getiri olanağıdır. Ayrıca rant dediğimiz arsa, bina, döviz vs gibi alanlara da yatırımlarını aktararak risksiz kazanç yolunu seçmek zorunda kalır. Bu da reel yatırımların (yani üretime yönelik girişimlerin) durması, istihdamın azalması ve ülke ekonomisinin küçülmesi sonucunu doğurur.

Kredilendirmeye etkisi: Enflasyonun paranın fiyatı olan faizleri yükselttiğinden bahsetmiştik. Faizlerin yükselişi elbette ki kredilerin de yükselmesidir. Çünkü krediler faizlerle kardeştir, kredi aldığınızda, yapacağınız bir iş için sizin dışınızda birinden borç para almışsınız demektir. Fakat para aldığınız kurum sizin yakın arkadaşınız olmadığı için, aldığınız paranın kullanım bedeli olan faiziyle birlikte gününde ödemeniz gerekmektedir. Faizlerin yükselmesi, kredi kullanım bedellerini de yükseltecektir. Bu durum yatırım yapmayı düşünen bir girişimciyi (ya da tüketiciyi) yatırım düşüncesinden vazgeçirecektir.

İstihdama etkisi: İşgücü piyasasında, yatırımlardan vazgeçilmesi ve böylece istihdamın durması nedeniyle hem emeğe verilen değer düşecek, hem de ekonomik belirsizlik ortamı nedeniyle istihdam edilmiş işgücünün verimli çalışmasına ve geleceğe umutla bakışına (işten çıkarılma tehlikesi nedeniyle) engel olacaktır.

Dış ekonomik ilişkilere etkisi: Yüksek enflasyon, ülkedeki ekonomik yapıyı, yatırım kabiliyetini ve verimliliği doğrudan olumsuz etkileyeceği için, diğer ülkelerle olan ekonomik rekabet gücü büyük yara alacaktır. Ayrıca ekonomik büyüme ve istihdam için gerekli olan yabancı yatırımlar, ekonomideki riskler nedeniyle kaçacak, kredi kuruluşları bu yüksek risk nedeniyle çok yüksek faizli borç verme durumuna gireceklerdir

Toplumsal etki: Belki de en ağır etki bu noktada yaşanacaktır ve ülkemizde de yaşanmıştır. Gelecekten ümitsiz halk yığınları, sosyal ve politik alanda çıkara dayalı ilişkiler, dayanışma ve yardımlaşma ruhunun yitirilmesi, insani ilişkilerde sadece paraya endeksli bir durum oluşması, güven ve saygının yok olması, para değerinin düşmesi nedeniyle geniş halk yığınlarının yoksullaşması, iş olanaklarının sadece büyük kentlerde sınırlanması nedeniyle işgücünün bu kentlere göçü, gecekondulaşma, altyapı yatırımlarına para bulunamaması nedeniyle bozuk kentleşme ve yapılaşma, ahlaki anlayışların çökmesi, yatırımdan kaçan paranın ranta yatırılması yani ekonominin rantiyeye dönüşmesi vs gibi toplumu derinden etkileyen sorunlar yüksek enflasyonla ortaya çıkmaktadır.

Son olarak şunu da söylemek gerekir. Makul ölçülerde düşük bir enflasyon, bir ekonominin varlığı için gerekli ve şarttır. Nasıl insan vücudu 0 derecede bir ölü ise, sağlıklı ve dinç olarak yaşamını sürdürmesi için 36 derece ateşe ihtiyacı varsa, ekonomik büyüme ve sağlıklı ekonomi için tek haneli (%5 civarında) enflasyona büyük ihtiyaç vardır. Gelişmiş batı ülkeleri genelde bu enflasyon oranlarına sahiptir. Üretimin devamlılığı, yatırımların artması için, mal ve hizmet üretimini cazip hale getiren düşük bir enflasyon oranına ihtiyaç vardır. Enflasyonun sıfır olması hatta eksilere düşmesi (yani deflasyon) en az yukarıdaki sonuçlar gibi vahim tablolar çıkaracaktır. Düşünün ki, deflasyon olan bir ülkede, enflasyonun tam tersi olarak para değeri yükselecek ve parayı yatırımlara yönlendirmek yerine elde tutmak daha karlı olacaktır. Bunun sonucu ise üretimde durma ve ekonomik faaliyetlerin tıkanma noktasına gelmesi demektir.

  2005´in 1 Ocak´ından itibaren, yaşadığımız bu yüksek enflasyonun belgesi olan bol sıfırlı banknotlardan kurtulacağız. Ama bu kurtuluş ve Yeni Liraya geçiş süreci herşeyin yola girdiği yanılgısını doğurmamalı. Ekonomik alanda yapılacak yanlış adımlar, üretici gücümüz olan küçük orta ölçekli girişimcilere vurulabilecek darbeler (vergi, faiz vs gibi) ve ekonomide verimlilik arayışlarına girmeyip, kısa dönemli beklentilere yönelik manevralar, bizi kısa sürede yine bol sıfırlı paramıza ve enflasyon gerçeğine kavuşturacaktır.