Devlet teşviği-desteği : TURQUALITY sulandırıldı mı?

“97/9 “Ofis-Marka-Mağaza” Tebliği”inden 2003/3 “Marka-Mağaza” Tebliği”iine aşama aşama kapsam ve destekler artırılarak “2006/4 Tebliği”iii ile  2011 sonu itibariyle 77 şirketin 87 markası TURQUALITY Programı kapsamında, 28 şirketin 31 markası “Marka” Programı kapsamında bulunmaktadır. Son olarak da 5 yıllık süre 10 yıla çıkartırılarak ve “gastronomi” sektörü de eklenmiştir.iv  

TURQUALITY 2006/4 Tebliğin şirketlere olan desteklerini anlatan 11. maddesiniv özetleyecek olursak; 

Patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım tescili harcamaları

%50 oranında desteklenir.

(“Marka Programı”vi da temelde aynı konularda olup, destek harcamaları tutar ile sınırlandırılmıştır. TURQUALITY Programında bu sınırlamalar bazı maddelerde olmayıp veya daha yüksek olup direkt %50si olarak belirlenmiştir.)

TURQUALITY sulandırıldı mı?

2004 yılında 15 firma ve sadece Hazır Giyim sektörü ile başladığını düşünürsek ve 7 sene sonunda 7 kat daha büyümüş bir program olarak Hazır Giyim ve Tekstil dışında Dayanıklı Tüketim, Endüstriyel Makina, Hızlı Tüketim, Kuyum/Mücevher, Otomotiv sektörlerinde toplam 118 markayı bünyesine katmış olması önemli bir gelişmedir.  Son olarak “gastronomi” sektörü ile birlikte “lokanta”, “cafe”, “restoran” zincirleri de eklenecektir. 

Programın ilk yıllarındaki sınırlı İhracatçı Birlikleri ve Müsteşarlık kadroları çok büyük değişiklik göstermemesine rağmen, firma-marka sayısı ile birlikte “onay” bekleyen dosya sayılarının artması ile OTOMASYON sistemi oluşturulup, İhracatçı Birlikleri ve Müsteşarlık’taki iş yükünün büyük bir bölümün firmalar üzerine yıkılması ile tüm belgeler tek tek otomasyon sistemi üzerinden de gönderilmeye başlanmıştır. 

Otomasyon sistemi, genel olarak faydalı ve hız kazandırması ve dosyaları takip etmeyi kolaylaştırıcı bir uygulama olsa da bu sistem onaylanmış destek tutarlarının firma hesaplarına aktarılması süresini kısaltmamıştır. 

Desteklerin firmalara ödenmesi bir kaç sene sonra gerçekleştiği gerçeği bize teşvik sistemlerinin hedeflerine ulaşmasında etkinliğini sorgulamamıza neden oluyor. Program dahilindeki firma ve markalaravii baktığımızda genel olarak ve büyük ölçüde zaten kendilerini ispat etmiş, hedef pazar olarak seçilen ülkelerde sadece TURQUALITY desteklerine güvenerek değil, normal iş planlarında olduğu için kendi kaynak ve bütçelerini hazırlayıp ona göre yola çıkmış firmalar olduklarını görmek mümkündür. 

Desteklerin geç ödenmesini doğal karşılamak durumundayız, yapılması gereken denetimlerin gevşetilmemesini düşünüyoruz, ödemeler yapılırken bir çok noktanın kontrol edilmesi gerektiğine inanıyoruz ve  bunlarda bir değişiklik yapılması gerektiğini ima etmiyoruz; TURQUALITY desteklerinin bir çeşit “venture capital” fonu olmadığını da bilerek, yeni teşvik sistemlerinin tartışıldığı bu dönemde devlet destekleri ile ilgili AB uyum yasaları çerçevesinde çıkarılmış bir yeni yasaviii da bulunurken, kağıt üstünde “destek”, “teşvik” gibi görülen noktalar uygulamada “geç”, “az”, “yerinde olmayan” şeklinde gerçekleşmeler ile hedeflenen amaçlara ulaşmada ve özellikle çözülmesi beklenen sorunların direkt çözmeye katkısının olmadığı durumlar ortaya çıkması kaçınılmazdır. 

Sonuç olarak, “cari açığın azaltılması” ve özellikle “ihracat ve istihdam arttırıcı” “yeni teşvik sistemi”nin ne olacağını merakla beklerken umarız bu hususlarda geçmiş uygulamalardaki, özellikle TURQUALITY Programındaki deneyimlerden faydalanılarak bir altyapı ile birlikte daha hızlı ve etkin sonuçlar alınabilecek ve kalıcı olabilecek destek mekanizması oluşturulabilir.