Uyumlan ya da Yok Ol!

Her geçen gün geleneksel işlerin rekabet gücü daha da düşüyor. Örneğin, dev örgütlenmesi ile Migros, 6,37 milyar TL gibi oldukça yüksek bir ciro yaparak, ancak 40milyon TL kazanç elde edebiliyor. Öte yanda, Acun Ilıcalı, bu sezon için 155milyon TL tutarında bir TV programı yapım anlaşması ile Migros'tan daha fazla para kazanacak. Bir yanda 100binlerce metrekare bina, yüzlerce kamyon vb. ekipman ve binlerce çalışan, diğer yanda çekirdek bir ekip ile kotarılan bir iş. Şans mı, haksızlık mı, yoksa değişen çağın gerçekleri mi?

Kabul etmeliyiz ki, artık entellektüel sermaye, yatırım sermayesinden daha değerli. Çünkü emsalsiz. Örneğe dönersek, Acun'un elindeki şey emsalsiz. Ona ait. Başkası tarafından benzeri yapılabilse de, kopyalanamaz. Kendisi bile bir başka kanalda, ya da başka bir sunucu ile tekrarlayamayabilir. Çünkü burada para eden şey Acun'un oradaki seyirciyi etkileme becerisi. Oysa Migros'un elinde, her biri belli bir etiket değerine sahip olan şeyler var. Parayı veren herkesin alabileceği kamyonlar, raflar ve yapabileceği mağazalar. Emsalsiz olan ise, biraz müşteri ilişkisi, marka ve perakende işindeki deneyim. Onlar da bu kadar getirebiliyor.

Geleneksel işlerde para kazanmak için, artık ölçek ekonomisinin gerçeklerine uygun davranmalısınız. Yani o kadar çok üreteceksiniz ki maliyetleriniz çok çok aşağı düşecek. Günümüzde, sanayi sitelerinde, atelyelerde, başkaları tarafından geliştirilmiş ürünlerin benzerlerini yapan, düşük vasıflı işçiler ile çalışabilen tüm KOBI yöneticilerimiz artık bu gerçeği görmeliler. Önümüzdeki dönemde, işte bu KOBI yöneticilerinden bazıları yeni düzeni fark ederek büyüme stratejilerini bu doğrultuda geliştirecekler ve onlara inşallah bu portalda başarı hikayesi olarak yer vereceğiz.

Bu yazımda dönüşüm stratejileri yerine, tutucu ya da temkinli KOBI yöneticileri için yeni ekonomi vizyonu oluşturmayı hedeflediğim için her iki yapıyı imgeleme ile açıklamak istiyorum.

Geleneksel ekonomi ve yeni ekonomi arasındaki fark, otomobil seyahati ve uçak seyahati arasındaki fark gibidir. Madde madde açıklayayım.

1- Bir çok insan otomobil seyahatinde risklerin daha az olduğunu, otomobili daha fazla kontrol edebildiklerini düşünür. Ancak rakamlar bunu doğrulamaz. Evet, bir uçak düştüğünde meydana gelen kayıplar daha büyüktür, ama süreç içinde ele aldığınızda uçan yolcu başına kayıp sayısı kıyaslanamayacak kadar azdır.

Benzer şekilde bir yeni ekonomi işi çöktüğünde hızla ve bir anda büyük kayıplar meydana gelmektedir. Ama yatırılan birim başına batan tutar olarak baktığınızda yeni ekonomi çok daha risksizdir.

2- Otomobili hareket ettirdiğiniz anda hedefe doğru yol alırsınız. Geçen her anda, hedefe daha yaklaşmış olursunuz. Küçük molalar sizi bu hedeften uzaklaştırmaz. İstikrarlı bir şekilde ilerlesiniz.

Oysa ki, bir uçak, bazen gideceği yönün tersine doğru havalanır. Uçuştaki ilk amaç havada tutunmaktır. Yani, belli bir yüksekliğe ulaşmak, kanatların altında uçağı havada tutacak kadar basınç oluşturabilmektir. Bunun için uçuş boyunca sarf edilecek yakıtın yaklaşık %40'ını daha yolun %20sini tamamlamadan harcar. Bunun yanında kaza riskinin %30'u da buradadır. Oysa ki, normal seyirde ise sadece %8'dir.

Otomobilde Kaza riski de istikrarlıdır. Hedef yakınlarında yorgunluğa bağlı olarak biraz artsa da yolculuğun içinde bulunulan dilimi pek etkili değildir.

Tıpkı otomobil yolculuğunda olduğu gibi, geleneksel ekonomide de şirketler kurulduğu günden itibaren istikrarlı şekilde ilerler, kapasitelerine göre değişen bir zamanda hedefe varırlar. Ya da herhangi bir zamanda kaza yaparlar ve hedefe varamazlar. Yol boyunca kaynak kullanımları tıpkı yakıt sarfiyatı gibi istikrarlıdır. Kısa molalar ile soluklanabilirler.

Yeni ekonomi şirketleri ise aynen uçak gibi nihai hedef ile ilgisi olmayan bir yönde hızlı bir yükseliş gerçekleştirmek zorundadırlar. Bunun için de, kaynaklarının çok önemli bir bölümünü bu aşamada tüketmeleri gerekir. Uçağın havada tutunup, uçuş yüksekliğine gelmesi gibi, yeni ekonomi şirketi de kendisini taşıyacak bir kitleyi etkileyerek bir trafik/izlenme oranı yakalamalıdır. Bu safhada henüz hedefe yaklaşmak için bir adım atılmış değildir. Sadece kitle oluşturuluyordur. Tıpkı Twitter'ın halen bir gelir modeli olmaksızın, üye sayısını arttırması gibi. Tıpkı Facebook'un Dünyanın en kalabalık ülkelerinden biri kadar nüfusu olmasına rağmen henüz para kazanmaya başlaması gibi. Tıpkı Acun'un kilometrelerce yol yaparken para kazanmaması, ama sempati kazanması gibi.

3- Otomobil yolculuğunda zaman geçtikçe hızınızda büyük bir değişim gerçekleşmez. Halen istikrarlı bir hız ile hedefe yaklaşırsınız. Oysa ki, uçak yolculuğunda, uçuş yüksekliğine gelindiğinde kalkış anı ile kıyaslanmayacak bir hızla, inanılmaz derecede düşük bir sarfiyat ile ve minimum risk (sadece %8) ile hedefe yaklaşırsınız. İşte geleneksel ve yeni ekonomi arasındaki cazibe farkı da bence buradadır. Kalkış için gerekli özveriyi gösterirseniz, (genelde bu yaklaşık 3-6 yıl ya da 10bin saat kazanmamak ve çok çalışmak demektir) sonrasındaki ilerleyişiniz şaşkınlık verecek kadar hızlı olur. 3-10yıl arasında 100binlerden 200milyonlara çıkan şirket değerleri Türkiye'de gerçekleşmektedir. Üstelik bu değer makine, bina yatırımı da değildir. Bu kadar kısa sürede bir geleneksel ekonomi şirketini bu denli büyütmek mucize olarak adlandırılır.

4- Hedefe yaklaştığınızda, otomobil yolculuğunda yine önemli değişiklikler olmaz. Benzer tüketim, benzer risk oranları ve biraz yorgunluk. Uçak yolculuğunda ise hedefe geldiğinizde ,yani inişe geçildiğinde kaza riski %60ların üzerindedir. Yakıt tüketimi yüksek değildir.

Geleneksel şirketler de otomobiller gibi, bir hedefe yaklaştıklarında çok önemli değişiklikler gerçekleşmez. Örneğin belli bir ciro hacmine gelinmesi, ya da imtiyaz yakalanması gibi. Bilinen yönetim prensipleri ile güvenli bir şekilde hedefe park edilir.

Yeni ekonomi şirketi ise hedefe yaklaştığında, aynen uçak yolculuğunda olduğu gibi kaynak kullanımı artmaz, ama kaza riski çok artar. Örneğin Facebook, kazanç üretme noktasında tanıtım ya da operasyon için eskiye göre büyük bir kaynağa ihtiyaç duymuyor, ama şu dönemde gelir için alacağı kararlar yok olmasına sebep olacak kadar kritik. Reklamsız yola çıkan bu site, şimdi reklamları zorladıkça tepki toplayabilir. Ya da mahremiyet ihlalleri vb. sorunlardan biri düşüşe sebep olabilir. Ya da Acun'un ağzından çıkacak bir laf, bir gaf, bitişine sebep olabilir.

2009'da global kriz ile 2-3 büyük e-ticaret sitesinin hızlı çöküşü tüm yeni ekonomi işleri için olasılıktır. Ama Meksika Körfezi'nde patlayan petrol hattı maddi gücünü aşmadıkça BP'nin çöküşünü sağlamaz.

Sonuç olarak, daha az sayıda kişi uçak seyahati yapabildiği gibi, daha az sayıda geleneksel şirket de yeni ekonomi modellerine uyumlanabiliyor. Genelde, çarpıcı olması açısından yeni ekonomi deyince Internet işlerini örnek veriyoruz. Bu da KOBI yöneticilerinin, yer aldıkları sektörler nedeni ile kendi işletmelerinin yeni ekonomi sistemi içinde yer alamayacağını düşünmelerine neden oluyor. Bu doğru değil. Günümüz yeni ekonomisi, bilgi toplumu, bilgi üretimi, yaratıcılık, bilişim gibi kavramlarla ilişkilendirilmektedir. Ben, temel olarak ürünü değil, müşteri ilişkisini yönettiğiniz her işi yeni ekonomi içinde görürüm.

Bir üretim içerse de, içermese de hizmetlerin satışını esas alan işler bu yapıya uygundur. Örneğin alarm cihazı üretmek yerine, alarm cihazını da içeren bir izleme hizmeti sunmak yeni ekonomi modeline uygundur.

O halde, üretici KOBI yöneticilerimizin yapması gereken, bir an evvel ürünü odaktan çıkarıp hizmeti oraya koymaktır. Bunun devamı, müşteri ilişkisi geliştirmek, marka bağlılığı yaratmaktır. Burada anlamlı bir fark yaratabilirseniz, otomobili park edip, uçak yolculuğuna başlamış olacaksınız.