Resmi Gazete Tarihi: 23.01.2001 Resmi Gazete Sayısı: 24296
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncı ölçümünde kullanılan cihazların üretimi ve kullanımı
esasında aranılan teknik özellikleri, bunların muayenesi ve onaylanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik; motorlu taşıt lastiklerindeki hava ile atmosfer arasındaki basınç farkını gösteren ve lastiklerin hava ile
şişirilmesi için kullanılan sabit ve seyyar sistemlerle donatılmış ve içerisindeki bir ölçüm elemanının elastik şekil değişikliğini mekanik
bir ölçüm zinciri üzerinden gösterge düzeneğine aktaran, ön seçim düzeneği olmayan ve lastik ile ölçüm elemanı arasında bulunan tüm
parçaları içeren motorlu taşıt lastikleri hava basıncı ölçüm cihazlarının teknik özellikleri, onaylanması, muayene esasları ile ilgili usul ve
esasları kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3- (Değişik:RG-01/06/20066-26185)
Bu Yönetmelik, 11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu ile 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin
Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen tanımlardan ;
Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nı,
Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’nı,
Komisyon: Avrupa Birliği Komisyonu’nu,
Cihaz: Motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncını ölçmeye yarayan, sabit veya taşınabilir motorlu taşıt lastiklerini şişirmeye
yarayan tertibatlarda kullanılan ve içerisinde algılayıcının kalıcı olmayan şekil bozukluğunu bir gösterge cihazına ileten bir mekanik
ölçme sistemi bulunan ve ön ayarlamalı teçhizata takılmış olan, atmosferik basınç ile lastik hava basıncı arasındaki basınç farkını gösteren
ve lastik sibobuile algılayıcı arasındaki bütün tertibatı kapsayan ölçü aletini,
Üretici: Motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncı ölçümünde kullanılan cihazları imal eden, ıslah eden veya bu cihazlara adını,
ticari markasını veya ayırt edici işaretini koyarak kendini imalatçı olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında
olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciyi; Türkiye’de yetkili bir temsilcisinin bulunmaması halinde ise ithalatçıyı;
ayrıca, cihazın tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri cihazın güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi,
Uygunluk Değerlendirmesi: Motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncı ölçümünde kullanılan cihazların bu Yönetmelik ile Ölçü ve
Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri İçin Genel Esaslara Dair Yönetmelik ve ilgili teknik düzenlemeye ve/veya standarda
uygunluğunun test edilmesi ve/veya belgelendirilmesine ilişkin her türlü faaliyeti,
Muayene Kuruluşu: Bu Yönetmelik ile Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri İçin Genel Esaslara Dair Yönetmelik
kapsamında uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerini yürüten özel ve kamu kuruluşunu,
AT tip Onayı: Üretimi planlanan cihazın bir numunesinin bu Yönetmelik ile Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri İçin
Genel Esaslara Dair Yönetmelik şartlarını sağlayıp sağlamadığının muayene kuruluşu tarafından doğrulanması ve belgelenmesini,
AT İlk Muayenesi: Üretimi yapılan cihazların tümünün bu Yönetmelik ile Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri İçin
Genel Esaslara Dair Yönetmelik şartlarını sağlayıp sağlamadığının muayene kuruluşu tarafından doğrulanmasını ve belgelenmesini,
Hata Sınırı: Hata sınırı, bu Yönetmeliğe göre bu cihazın AT Tip Onayı ve AT İlk Muayenesinde izin verilen en yüksek hata değerini, İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler, Yürürlük ve Yürütme
Son Hükümler
Madde 5- (Değişik:RG-01/06/20066-26185)
Bakanlık, bu Yönetmelik hükümlerine uygun AT Tip Onayı olan motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncı ölçümünde kullanılan cihazların piyasada yer almasını, hizmete sokulmasını reddedemez, yasaklayamaz ve kısıtlayamaz.
Madde 6- Bu Yönetmelik, Avrupa Birliği’nin 86/217/EEC sayılı Motorlu Taşıt Lastikleri İçin Kullanılan Hava Basıncı Ölçüm Cihazlarına İlişkin Mevzuatın Uyumlaştırılması Hakkındaki Direktifi uyarınca hazırlanmıştır.
Geçici Madde 1 — (Ek:RG-01/06/2003-25125)
Gerek bu Yönetmelik, gerekse 21/2/2000 tarihli ve 23931 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Marka
Kaydı ile Tip ve Sisteminin Onaylanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak üretilen ürünler piyasaya arz edilir. Ancak, devam eden uygulama prosedürleri ile teknik ve idari altyapı çalışmaları 1/1/2004 tarihine kadar tamamlanarak, sektörün tam olarak hazır hale getirilmesi zorunludur. Yürürlük
Madde 7- (DeğiĢik: RG-03/01/2002-24629)
Bu Yönetmelik 1/6/2003 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme
Madde 8- Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı Yürütür.
EK
1.KAPSAM
Lastik basınç ölçerler,motorlu taşıt lastiklerinin hava ile şişirilmesi için kullanılan, sabit ve seyyar sistemlerle donatılmış ve içerisindeki bir ölçüm elemanının elastik şekil değişikliğini mekanik bir ölçüm zinciri üzerinden gösterge düzeneğine aktaran, ön seçim düzeneği olmayan cihazlardır. Bu cihazlar, lastiklerdeki hava ile atmosfer arasındaki basınç farkı Pe’yi göstermektedirler. Bu cihazlar, lastik ile ölçüm elemanı arasında bulunan tüm parçaları kapsamaktadır.
2. METROLOJİK ŞARTLAR
2.1. HATA SINIRLARI
Cihazın hata sınırları; ölçülen basınca göre mutlak değer olarak aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
Ö ÖLÇÜLEN BASINÇ HATA SINIRI
4 Bar’a kadar (4 Bar Dahil) 0.08 Bar
4 Bar’dan 10 Bar’a kadar
(4 Bar hariç 10 Bar dahil)
0.16 Bar
10 Bar Üzeri 0.25 Bar
Hata sınırları 15 ºC ile 25 ºC arasındaki sıcaklık aralığını aşmamalıdır. Bu sıcaklık aralığı ileride referans sıcaklık olarak
adlandırılmıştır.
2.2. SICAKLIĞA BAĞLI FARKLILIKLAR
Cihazların müsaade edilen gösterge farklılıkları, referans sıcaklık dışında, -10 ºC ile +40 ºC’lik bir aralık dahilindeki sıcaklılarda aşağıdaki gibi gösterilmiştir.
ÖLÇÜLEN BASINÇ HATA SINIRI
4 Bar’a kadar (4 Bar Dahil) Her ºC’de 4 Bar’ın %0.1’i
4 Bar’dan 10 Bar’a kadar
(4 Bar hariç 10 Bar dahil)
Her ºC’de 10 Bar’ın %0.05’i
10 Bar Üzeri Her ºC’de skala maksimum değerinin
% 0.05’i
2.3. KUMANDA HATASI
Cihazın kumanda hatası, referans sıcaklık dahilinde seçilen bir sıcaklıkta hata sınırlarının mutlak değerini aşmamalıdır. Deneme
esnasında bu sıcaklık sabit tutulmalıdır. Verilen bir basınç değerinde artan basınçlar için ölçülen değer, azalan basınçlar için ölçülen
değeri aşmamalıdır.
2.4. CİHAZ GÖSTERGESİNİN ÖNCEDEN BELİRLENMİŞ BİR İŞARETLEME ÇİZGİSİNE GERİ DÖNÜŞÜ
Gösterge, atmosfer basıncında hata sınırı için belirlenmiş aralık dahilinde sıfır çizgisi üzerinde veya skala taksimatı ile ayrı
olarak önceden verilen işaret çizgisi üzerinde durmalıdır. Cihaz sıfır çizgisi veya önceden verilen işaret çizgisi dahilinde minimum çift
hata sınırının herhangi bir mesafesinde bir vurgu ile donatılmalıdır.
3.1. KONSTRÜKSİYON
Cihazlar, sürekli olarak iyi ölçüm niteliğini sağlayabilmek için dayanıklı ve itinalı bir şekilde yapılmış olmalıdır.
3.2. GÖSTERGE TERTİBATI
3.2.1. Bunlar bar taksimatlı olup, skala taksimat değeri 0,1 bardır.
3.2.2. Gösterge düzeneği, ölçme aralığında ölçülen hava basıncı değerinin doğrudan ve hatasız olarak okunmasını sağlamalıdır. Bu nedenle işaret çizgilerini kapatan ibrenin parçası bu çizgilerden daha geniş olmamalıdır. Bu parça en küçük taksimat çizgi uzunluğunun yaklaşık yarasını kapatabilir. İbre ile kadran arasındaki maksimum mesafe taksimat çizgi mesafesinin uzunluğunu aşmamalıdır. Ve 2 mm’dendaha büyük olmamalı veya yuvarlak skalada 0,02 L+1mm değerini aşmamalıdır. Burada L.ibrenin dönme
düzlemi ile ibre ucu arasındaki mesafedir.
3.2.3. Taksimat tüm skalada eşittir. Gerçek veya görünen taksimat çizgi mesafeleri 1,25 mm’ den daha küçük olmamalıdır; bunlar yapratik olarak eşit yada uzunluklarında önemsiz olarak birbirinden farklılık göstermelidir.Bu uzunluk farkına, ancak yan yana iki taksimat çizgisi arasındaki fark %20’ den büyük olmaması ve en büyük taksimat çizgisi mesafesi arasındaki fark en büyük mesafenin
%50’sinden daha büyük olmaması şartıyla müsaade edilebilir. Her beş taksimat çizgisi büyük çizgi ile birbirinden ayrılmalı ve her beşinci ve onuncu taksimat çizgisi üzerinde rakam bulunmalıdır. Taksimat çizgisinin kalınlığı pratikte eşit olmalı ve taksimat çizgileri arasındaki mesafenin beşte birinden daha büyük olmamalıdır.
4.TANITMA PLAKALARI VE DAMGALAR
4.1 TANITMA PLAKALARI
4.1.1 Cihazların üzerinde aşağıda tanımlanan tanıtma plakaları ve damgalar olmalıdır. Cihazın üzerinde öngörülen tanıtma plakalarındaki aşağıdaki bilgiler mevcut olmalıdır.
a)Kadran üzerinde bulunması gerekenler;
-Ölçülen büyüklüğün değeri için sembol, Pe
- Ölçü birimi için sembol, Bar
-Gerektiğinde cihazın çalışma konumu için bir işaret,
b) Kadran üzerinde, özel bir levha üzerinde veya cihaz üzerinde bulunması gereken bilgi veya işaretler;
- Üreteci firma hakkında bilgi,
- Cihazın karakteristik özellikleri
- AT Tip Onayı
4.1.2. Bu tanıtma plakaları, doğrudan görülebilmeli, kolayca okunabilmeli ve cihazın normal olarak kullanımında
karıştırılmamalı ve göstergenin okunmasını engellememelidir. Bakanlığın müsaadesi ile cihazın üzerine isteğe bağlı olarak ilave tanıtma
plakaları koymak mümkün bulunmakta, bununla birlikte söz konusu ilave plakaların cihaz göstergesinin okunmasına engel olmaması gerekmektedir.
4.2 MUAYENE VE EMNİYET DAMGALARI
AT İlk Muayene Damgaları için birbirinden görünmesini engellemeyecek uygun yerler öngörülmesi gereklidir. Cihazlar, temel
özellikleri değişikliğe uğramayacak şekilde kurşun damga ile damgalanmalıdır.
5. AT TİP ONAYI
Cihazlar için gerekli AT Tip Onayı, “ Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri için Genel Esaslara Dair Yönetmelik”
hükümleri çerçevesinde verilir.
Tip Onayı amacıyla test edilen cihazların asgari sayısı iki olarak belirlenmiştir. Her test sürecinde Bakanlık başka cihazları da
teste tabi tutmak isteyebilir.
5.1. TEKNİK VE METROLOJİK ÖZELLİKLERİN İNCELENMESİ
AT TİP Onayı verilmesi amacıyla sunulan cihazlar, bu yönetmelik Eki madde 2, madde 3 ve madde 4’e göre bir teste tabi tutulur. Bu test hatası test edilen cihazlar için saptanan hata sınırlarının dörtte birinden daha fazla olmayan referans cihazların kullanılması ile yapılan aşağıdaki testleri kapsar.
5.1.1. Cihaz gösterge hatasının bulunması;
Cihazların göstergelerinin testi en az 5 eşit ölçüde skala üzerinde dağıtılmış noktalarda yapılır. Bu noktalar ölçme aralığının en
üst ve en alt sınırının yakınında bulunmalıdır
5.1.2. Kumanda hatasının belirlenmesi
Sadece normal kullanım şartları altında gittikçe azalan basınç değerinin ölçümünü mümkün kılan cihazlarda yapılır. Bu denemede cihazın göstergesi, en az beş eşit ölçüde skala üzerinde dağıtılmış ölçme aralığının en üst ve en alt sınırı yakınında bulunan noktalarda artan veya azalan basın değerlerinde test edilir. Azalan değerlerden sonraki gösterge, cihaz skala değerine eşit olan basınç altında 20 dakika kadar bekletildikten sonra okunur.
5.1.3. Gösterge kararlığının test edilmesi;
Cihazların aşağıdaki denemelere tabi tutulmalıdır.
a) Skala değerinin % 25’ i kadar aşan bir yüksek basınç ile 15 dakikalık bir süredeki yüklenme,
b) Skala değerinde %0’dan %90/95’e kadar yüksek basınç değişmesinin meydana geldiği 1000 vuruntulu basınç yükselmesi,
c) Dakikada 60 değişiklik ile skala değerinin yaklaşık % 20’si ile % 75’i arasındaki 10000 daimi basınç değişikliği,
d) -20 ºC’ lik çevre sıcaklığı altında altı saat süresince ve +50 ºC’lik çevre sıcaklığı altında altı saat süresince bekleme, ilk üç denemeden sonra cihazları bir saatlik bir dinlenme süresi sonunda da bu Yönetmelik Eki madde 2,1, madde 2.3. madde 2.4’deki hükümlere uygun olmalıdır. Son deneme olan sıcaklık denemesinden sonra cihazlar referans sıcaklık aralığında bulunan bir sıcaklık altında altı saat süreyle
bekletilmelidir. Bundan sonra bu cihazlar bu yönetmelik Eki madde 2.1, madde 2.3 ve 2.4’deki şartları yerine getirmelidir.
5.1.4. Sıcaklığa bağlı sapmalar;
Bu deneme, ön görülmüş bir basınç altında -10 ºC’ve +40 ºC’lik sıcaklıklarda okuma ile karşılaştırılan referans sıcaklık
aralığındaki okuma farkının belirlenmesinden oluşur.
6. AT İLK MUAYENESİ
Cihazların AT ilk muayenesi, “ Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Metrolojik Kontrolleri için Genel Esaslara Dair Yönetmelik “
hükümleri gereğince yapılır.
6.1. UYGUNLUK TESTİ
Bu test, cihazın onaylanmış tipe uygunluğunun kontrolünden oluşur.
6.2. KONTROL TESTLERİ
Bu testler, hatası test edilen cihazların hata sınırlarının en fazla dörtte biri olan referans cihazlarla yapılır. 6.2.1. Hataların belirlenmesi;
Cihazların göstergesi, skala üzerinde en az beş eşit ölçülerde dağıtılmış noktalarda test edilir.
6.2.2. Kumanda hatasının belirlenmesi
Sadece bu Yönetmelik Ekindeki madde 2.3’e göre yükselen veya düşen basınçları ölçebilen cihazlarda kontrol edilir. Bu dönemde cihazların göstergeleri en az beş eşit ölçüde skala üzerinde dağıtılmış noktalarda artan veya azalan basınç değerlerinde test edilir. Deneme normal kullanım şartları altında yapılır.
