Sosyal Medya Evrimi: Sonun Başlangıcı mı?

Sosyal Medyanın Başlangıcı

Sosyal medyanın tarihi, 2000’li yılların başlarına kadar uzanır.

İlk örneklerden biri 2003'te kurulan MySpace idi. Ardından 2004’te Facebook, sonra Twitter (2006) ve Instagram (2010) geldi. Bu platformlar, başlangıçta kullanıcıların kendi içeriklerini özgürce paylaşabildiği birer mecra olarak konumlandı.

Ancak kısa sürede reklam ve ticari yönlerin ağırlık kazandığı bir alana dönüştü.

Reklam, Sosyal Medyayı Nasıl Değiştirdi?

Sosyal medyanın büyümesi, reklamverenlerin dikkatini çekti. 2012’de Facebook’un halka arzı, platformların ticari yönlerinin ağır basmaya başlamasının önemli bir göstergesiydi.

Reklamların devreye girmesiyle algoritmalar, kullanıcıların neyi görüp neyi göremeyeceğini belirlemeye başladı. Algoritmalar, kullanıcıların ilgisini çekebilecek içerikleri öne çıkarmak için optimize edilirken, reklamlar her geçen gün daha baskın hale geldi.

Erişim Nasıl ve Neden Daraldı?

Başlangıçta kullanıcılar, arkadaşlarının attığı her gönderiyi görebilirken, günümüzde bu durum önemli ölçüde değişti.

Araştırmalara göre, Facebook ve Instagram gibi platformlarda kullanıcıların sadece %10 ila %15'i paylaşımlarının arkadaşlarına ulaştığını bildiriyor (Statista, 2023). Bunun nedeni, algoritmaların kişiselleştirilmiş içerik sunma amacıyla kullanıcı akışlarını manipüle etmesi.

Kullanıcılar sponsorlu içerikler ve yabancı hesapların paylaşımlarına daha çok maruz kalıyor. Böylece sosyal medya, kullanıcıların ilgi alanlarını manipüle eden bir ticari platforma evrildi.

Arkadaşlar Nerede?

Sosyal medya, başta bireylerin yakın çevreleriyle sürekli etkileşimde olmasını sağlarken, kullanıcılar giderek daha pasif hale geliyor.

Pew Research Center’ın 2022'de yaptığı bir araştırmaya göre, kullanıcıların %71’i içerik paylaşımı yerine yalnızca takip etmekle yetiniyor.

Bu eğilimin ardındaki başlıca nedenler; profesyonel prodüksiyonların hakimiyeti, arkadaş çevresinin ötesine servis edilen içerikler ve eleştiri ya da hakarete maruz kalma korkusu. Bu durum, bireylerin sosyal medyada kendini ifade etme isteğini köreltiyor.

Ölü İnternet Teorisi Nedir?

Ölü İnternet Teorisi, internetin büyük bir kısmının artık gerçek insanlardan değil, botlar ve otomatik hesaplardan oluştuğu fikrine dayanır.

2021’de yapılan bir araştırma, internetteki trafiğin yaklaşık %40’ının botlar tarafından üretildiğini ortaya koyuyor (Imperva, 2021). Hatta bazı tahminlere göre bu oran 2023'te %47’ye kadar çıkmıştır. Yani, internette yer alan içeriklerin neredeyse yarısının sahte hesaplar veya botlar tarafından oluşturulduğu düşünülüyor.

Özellikle Twitter, 2022'de platformdaki aktif hesapların %15-20’sinin bot olabileceğini tahmin etmişti.

Bu durum, sosyal medyada gerçek insan etkileşiminin giderek azaldığını, botlar ve otomatik sistemlerin ise giderek daha fazla içerik ürettiğini gösteriyor.

Gelirler Ne Seviyede?

Sosyal medya platformlarının reklam gelirleri yıllara göre dalgalanma gösteriyor.

Özellikle COVID-19 pandemisi sırasında sosyal medya reklam gelirleri büyük bir artış yaşadı ve 2020 yılında küresel sosyal medya reklam gelirleri 90 milyar doları aştı (eMarketer).

2023 yılı itibarıyla bu rakam 120 milyar dolara ulaşmış durumda. Ancak, kullanıcıların pasifleşmesi ve etkileşim seviyelerinin düşmesi, bu gelirlerin sürdürülebilirliğini sorgulayan önemli bir faktör haline geliyor.

Sosyal Medya Artık Gizli El mi?

Sosyal medya platformlarının, toplumsal ve siyasi mühendislik amacıyla kullanıldığına dair endişeler giderek artıyor.

2018'de ortaya çıkan Cambridge Analytica skandalı, Facebook'un kullanıcı verilerini 2016 ABD seçimlerinde manipülasyon amacıyla nasıl kullandığını ortaya çıkarmıştı.

Benzer şekilde, sosyal medya devleri kullanıcı verilerini pazarlama, seçim sonuçlarını etkileme ve toplumsal trendleri belirleme amaçları için kullanmaya devam ediyor.

Sosyal medyanın bu denli manipülatif bir araç haline gelmesi, bireysel özgürlükleri tehdit eden önemli bir unsura dönüşüyor.

Sosyal Medyada neyin gündem olacağı, artık Bot hesaplar sayesinde belirlenebiliyor, gündem değiştirilebiliyor.

Botları Öldürmek Mümkün mü?

Bot hesapların sosyal medya üzerindeki etkisi, kullanıcı deneyimini olumsuz etkileyen önemli bir sorun haline geldi.

Birçok platform botları tespit etmek ve temizlemek için yapay zeka tabanlı sistemler geliştiriyor. Twitter, 2022’de sahte hesapları tespit etmek için yeni teknolojiler geliştirdiğini duyurdu.

Ancak, bu çalışmalar henüz botları tamamen ortadan kaldıracak kadar etkili değil. Günümüzde botlarla mücadele eden sistemler geliştirilse de, botların gelişmişliği bu mücadeleyi zorlaştırıyor.

İnternet Ruhunu Kaybettikçe Sonu Gelir mi?

Sosyal medyanın profesyonel içerikler ve botlar tarafından kontrol edilmesi, bireylerin kendilerini özgürce ifade edebildiği bir platform olma özelliğini yavaşça kaybettiriyor. Ancak ironik bir şekilde, kullanıcıların paylaşım yapma oranı azalırken sosyal medyada geçirdikleri zaman artıyor.

Global Web Index'in 2022 verilerine göre, dünya genelinde sosyal medya kullanıcıları günde ortalama 2 saat 31 dakika sosyal medyada vakit geçiriyor.

Aynı yıl Pew Research Center'ın yaptığı bir araştırma, kullanıcıların %80'inin yalnızca içerik tükettiğini, %20'sinin ise aktif olarak içerik ürettiğini ortaya koyuyor. Yani, platformlar gerçek kullanıcı etkileşiminden uzaklaştıkça, kullanıcılar daha çok takip ediyor, ancak daha az paylaşım yapıyor.

Bu durum, internetin bir zamanlar sahip olduğu "demokratik" yapının zayıfladığını gösteriyor.

Küçük işletmeler ve bireyler, platformlardaki algoritmalar nedeniyle kendilerini ifade etmekte zorluk çekerken, büyük markalar ve profesyonel içerik üreticileri ön plana çıkıyor.

Bu durum, sosyal medya platformlarının sonunu hazırlayan bir tehdit olabilir.

Sonuç

Sosyal medyanın evrimi, bireyler ve küçük gruplar için özgür bir ifade alanı olmaktan çıkıp, ticari ve siyasi amaçlarla manipüle edilen bir platforma dönüşüyor.

Gerçek kullanıcıların platformlardan uzaklaşması, sosyal medyanın geleceğini tehdit eden en büyük unsurlardan biri haline geldi. Eğer bu trend devam ederse, sosyal medya platformlarının sonu kaçınılmaz olabilir.

---

Kaynaklar:

• Statista. (2023). Social Media User Statistics.
• Pew Research Center. (2022). Social Media Usage Trends.
• eMarketer. (2020). Global Social Media Ad Revenue Trends.
• Global Web Index. (2022). Social Media Usage Time.
• Imperva. (2021). Bad Bot Report.