Ürün Ağacı Bir Şirketi Vezir de Eder Rezil de Eder

Üretim şirketlerinin ürün maliyetini belirleyen ürün ağacı aynı zamanda satış fiyatını da belirlemektedir. Ürünle ilgili vergiler ve vade farkı gibi tutarlar sabit olarak dikkate alınabilir. Bu durumda satış maliyeti ile ürün maliyeti arasındaki fark, kâr olarak ortaya çıkmaktadır. Sürdürülebilir tedarik zincirinin devamı ürünün doğru şekilde maliyet hesabının yapılmasıyla mümkün olabilir.

Satın Alınan Malzemelerin Kontrolü

Ürün ağacını oluştururken ana kalemi satın alınan malzemeler oluşturmaktadır. Ürünün üretilmesi için satın alınan tüm malzemeler ürün ağacına dâhil edilmelidir. Genellikle dikkate alınmayan sarf malzemeler ise özellikle enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde muhakkak göz önünde bulundurulmalıdır.

Kalıp Amortismanın Dâhil Edilmesi

Ürün ağacı oluşturulurken dikkate alınması gereken temel konulardan biri, kalıp ücretinin ürün başına eklenmesi gerekliliğidir. Tecrübelerimden edindiğim gözlem ve analizlere istinaden kalıp amortismanın üretim şirketlerinin en çok hata yaptığı satır olduğunu söyleyebilirim. Şirketlerin yaptığı hatalar başlıca aşağıdaki gibidir:

1. Kalıp amortismanı için belirlenen adedin uyumsuz olması

2. Kalıp amortismanı içerisinde ürün yaşam eğrisi boyunca gerekli kalıp tadilat ücretlerinin dikkate alınmaması

Ürünün yaşam eğrisinde 7 yıl hizmet vereceğini ve yıllık satış miktarının 10000 adet olacağını dikkate alalım. Bu durumda kalıp amortismanı için kalıp tutarının 70000 adede bölünmesi gerekmektedir. Yönetimsel olarak satış tahmini doğru yapılamaz ve örneğin 100000 adet olarak belirlenirse kalıp amortismanı gerçek değerinden daha düşük bir satır olarak yazılmış olur.

Kalıp özelinde ilk satın alma tutarına ilave olarak yaşam süresi boyunca bakım ve tadilatları gerekecektir. Bakım ve tadilat tutarları hizmet faturalarıyla muhasebe sistemine giriş yapmaktadır ve endirekt bir satın alma olmaktadır. Burada kalıp amortismanı içerisine emniyet çarpanı katsayısı ekleyerek periyodik olarak gerçekleşen tadilat ücretlerini kontrol etmek en uygun yöntemdir. 1 yıllık süreç içerisinde eklediğiniz emniyet katsayısı ile gerçekleşen arasında %1’lik bir fark söz konusu ise gerekli düzeltme yapılmalıdır.

Test Amortismanı İçeriği

Sahaya sürmüş olduğunuz ürünün raflarda satışa sunulacağı ülkede geçerli olan ulusal ve uluslararası standartlara uyum göstermesi gerekmektedir. Standart uyumu için ürünün onaylı sertifikasyon kuruluşları tarafından test ve raporlanması yapılmaktadır. Söz konusu raporlar standartların güncellenme durumuna da bağlı olarak ortalama 3 yıl içerisinde güncellenmektedir.

Küçük ev aletleri sektörü özelinde ürün güvenliği, elektromanyetik uyumluluk, tehlikeli maddelerin sınırlandırılması ve enerji verimliliği direktifleri yer almaktadır. Üründeki parçaların kullanım yerine göre gıda uyumluluk belgesi de gereklilikler içerisindedir.

Test amortismanı özelinde alınan belgelerin toplam tutarı ve belgelerin geçerlilik süresine göre ürün ağacındaki satırın tutarı belirlenmelidir. Örneğin, ürünün sahaya sürüleceği ilk anda sertifikasyon için gerekli toplam ücretin 10000 $ olduğunu varsayalım. Ortalama 3 yıl içerisinde güncellenme gerekliliği olmadığını ve 3 yıl içerisinde toplam satış miktarının 40000 adet olacağını göz önünde alalım. Test amortismanı aşağıdaki formül ile 0.25 $ olarak hesaplanmış olacaktır.

Test amortismanı için takip edilmesi gereken en önemli konu öngörülen satış miktarıdır. Başlangıçta 3 yıl için 40000 adet olarak belirlenen satış miktarı 6 aylık periyotlarla gözden geçirilerek test amortismanı satırındaki tutar güncellenebilir.

Sarf Malzemelerin Yer Alması

Dünya özelinde yaşanan son dönemdeki gelişmeler ürünün hizmetini etkileyen her bir parçayı dikkatlice analiz etmeyi gerektirmektedir. Geçmişte nispeten düşük fiyatlı olan ve oransal olarak tutara belirgin bir etki yapmayan sarf malzemeler göz önüne alınmazdı. Bugün ise oyunun kuralıyla birlikte şartları da değişti.

Bir ürünün kutulanması ve/veya kolilenmesi kullanılan koli bandını veya ıslak boyama üretimi yapan bir firma için temizlik sırasında kullanılan süngeri örnek verebiliriz. Islak boyama yapılan ürünlerin temizliğinde kullanılan süngerin fiyatında 2 yıl içerisinde belirgin bir değişim yaşanmıştır.

Üretim şirketlerinin genellikle zayıf oldukları konu olarak endirekt satın alma yapılan sarf malzemeleri söyleyebiliriz.

Nakliyenin Dikkate Alınması

Ürün ağacı listesi oluşturulurken malzemelerin başından sonuna kadar hareketleri dikkate alınarak ürün başına nakliye ücreti oluşturulmalıdır. Nakliye özelinde sınıflandırma malzemelerin çıkış ülkesine göre yapılmalıdır:

1. İthal Edilen Malzemeler

2. Yerli Alınan Malzemeler

İthal alınan malzemelerde seçilen ulaşım şekliyle birlikte malzemelere ödenen tüm ücret adımları sağlıklı şekilde gözden geçirilmelidir. Yerli alınan malzemelerde ise tedarikçilerde gruplu olacak şekilde montaj yapılması mantıklı bir uygulama olarak değerlendirilir.

Nakliye konusu kaliteyle birlikte değerlendirilirse orta ve uzun vadede planlama yapılacak şekilde adımlar atılır. Bir malzeme ne kadar çok kişinin temasına maruz kalırsa o malzemenin üründeki performansı olumsuz etkilenecektir. Dolayısıyla bir malzemenin minimum hareket etmesi ve bir ürünün minimum tedarikçiyle müşteriye sunulabilir hâle getirilmesi önemlidir.

Firenin Göz Önüne Alınması

Ürün ağacını oluşturduktan sonra ürünün içeriğine göre yüzde olarak fire miktarı belirlenmelidir. Burada belirlenecek olan % fire satış kaybına veya şirket zararına yol açmamalıdır. Başarılı bir tedarik zinciri yönetimiyle devreye alınan bir üründe fire oranı % 0.5’i geçmemelidir.

Firma analizlerimde firenin hiç dikkate alınmadığını veya %5 gibi kritik şekilde satış kaybına yol açacak şekilde hesaba katıldığını tecrübe ettiğimi söylemeliyim. Fire özelinde ürün ağacının %80’ine tekabül eden parçalar öncelikle dikkate alınmalıdır. Her zaman ana konunun zamanı doğru yönetmek olduğunu göz önüne almalıyız. Zaman temelinde diğer kaynaklarımızı (bütçe vb.) yönetmemiz gerektiğini bilmeliyiz.

Periyodik Kontrol ve Güncelleme

Ürün ağacı aylık olarak gözden geçirilmeli ve olası risk değerlendirilmeleri yapılarak güncellenmelidir. Özellikle parça bazlı yaşanabilecek gelişmeler anlık olarak masaya getirilmeli ve acil durum masası oluşturulmalıdır. Herhangi bir parçada meydana gelebilecek kontrol dışı fiyat artışı tedarik zinciri yönetimini etkileyecektir.

Ürün ağacında yer almamasına karşılık ödemesi yapılan herhangi bir parça veya hizmetin yakalanabilmesi amacıyla audit birimindeki hızlandırılmış tarama testlerinde ürün ağacı kontrol edilmesi yapılabilir.

Tasarruf Çalışmalarında Ürün Ağacının Önemi

Kalite iyileştirme ve maliyet azaltma çalışmaları üretim yapan şirketlerin temelinde yer almaktadır. Üretim yapan şirketlerin rekabetteki yerini belirleyecek ana konu olan beklenen kaliteyi en uygunu üretebilme yetkinliğidir. Sürekli şekilde devam eden maliyet azaltma çalışmaları için ürün ağacının önemli bir veri olduğunun farkına varmalıyız.

Ürün ağacı listesinde analiz etmemize yardımcı olacak bazı kriterleri koymamız faydalı olacaktır. Kriterlerin bazıları aşağıdaki gibi olabilir:

1. Üretim maliyetinin ürün maliyetindeki yüzde oranı [%]

2. Paketleme maliyetinin ürün maliyetindeki yüzde oranı [%]

Ürün üretirken ücret ödeyerek satın aldığınız her bir kalem ürün ağacında yer almalıdır. Unutmayınız ki, kârlılığın önem kazandığı günümüzde ürün ağacı bir şirketi vezir de edebilir, rezil de edebilir…