Sosyal Medya Gerçekten Bizi Aptallaştırıyor mu?

Sosyal Medya Nedir?

Sosyal medya, kullanıcıların içerik üretip paylaştığı, iletişim kurduğu ve sosyal etkileşimlerde bulunduğu dijital platformlar olarak tanımlanabilir.

bu yazıyı video olarak da izleyebilirsiniz

Facebook, Instagram, Twitter, TikTok ve LinkedIn gibi mecralar, günümüzde sosyal medyanın en bilinen örneklerindendir.

Bu platformlar, kullanıcıların yazılı, görsel veya video içeriklerini dünya genelinde anında paylaşabilmesine olanak sağlar.

2023 itibariyle dünya çapında 4,76 milyar insan sosyal medya kullanmaktadır (We Are Social, 2023).

Sosyal Medyada Geçirilen Zaman

Sosyal medya kullanımında harcanan süre her geçen yıl artış göstermektedir. Global olarak bir kişi, günde ortalama 2 saat 31 dakika sosyal medyada zaman geçiriyor (We Are Social, 2023).

Türkiye, sosyal medya kullanımında dünya genelinde üst sıralarda yer alıyor.

Türkiye'deki kullanıcılar, günde ortalama 3 saat 11 dakika ile dünya ortalamasının üzerinde bir süreyi sosyal medyada harcıyor (We Are Social, 2023). Özellikle Instagram ve TikTok, Türkiye’de popüler platformlar arasında bulunuyor ve bu platformlarda genç kullanıcı kitlesi oldukça etkin.

Kim Bu Sosyal Medya Kullanıcısı?

Sosyal medya kullanıcılarının profilleri oldukça çeşitlidir, ancak genel eğilimler bazı sosyal göstergelere bağlı olarak farklılık gösterir.

Yapılan araştırmalara göre, eğitim seviyesi arttıkça sosyal medya kullanım süresi azalmaktadır.

Örneğin, Pew Research Center’ın 2020 yılında gerçekleştirdiği bir çalışma, daha yüksek eğitim seviyesine sahip kişilerin sosyal medya platformlarında daha az zaman harcadığını göstermiştir. Bunun nedeni, eğitimli bireylerin daha fazla bilgiye dayalı içeriklere erişim eğiliminde olması ve boş zamanlarını daha anlamlı aktivitelerle değerlendirme isteğidir (Pew Research, 2020).

Ayrıca, Avrupa ülkelerinde sosyal medya kullanımı, ABD ve Asya ülkelerine kıyasla daha azdır. Özellikle kuzey Avrupa ülkelerinde, sosyal medya kullanım süresi nispeten düşüktür.

Bu eğilim, kültürel faktörler ve dijital platformların daha fazla iş odaklı veya profesyonel amaçlar için kullanılmasıyla açıklanabilir (Hootsuite, 2022).

Sosyal Medyada Neye İlgi Duyuluyor?

Sosyal medya içeriklerinin dağılımı oldukça çeşitlidir.

En çok ilgi gören içerikler eğlence ve sosyal paylaşımlar olarak öne çıkmaktadır. Instagram’da en fazla etkileşim alan içeriklerin %45’i yemek, seyahat ve yaşam tarzı paylaşımlarından oluşmaktadır (Sprout Social, 2022).

Bunun yanında, bilgi sağlayan ve gelişimi destekleyen içeriklerin oranı, eğlenceye dayalı içeriklere kıyasla daha düşük kalmaktadır. Örneğin, Reddit gibi platformlarda bilgi paylaşımı ve interaktif tartışmalar ön planda olsa da, bu tip platformlar daha niş bir kitleye hitap etmektedir.

Bilgi verici içeriklerin toplam içerik hacmi içinde yalnızca %15 gibi bir orana sahip olduğu, sosyal medyanın genellikle eğlence ve boş vakit doldurma amacıyla kullanıldığını gösteren önemli bir istatistiktir (Datareportal, 2023).

Gerçekten Aptallaştık mı?

Bir toplumun aptallaşması, daha dar kapsamlı bir bilgi tabanına sahip olması ve analitik düşünme yeteneğini yitirmesi olarak tanımlanabilir.

21. yüzyılda yapılan araştırmalar, genç neslin coğrafya, tarih ve temel matematik bilgilerinde ciddi düşüşler olduğunu göstermektedir. Örneğin, ABD’de 2018 yılında yapılan bir araştırma, lise öğrencilerinin %60’ının dünya haritası üzerinde bir ülkenin yerini bulmakta zorlandığını ortaya koymuştur (National Geographic, 2018).

Ancak, bu durumun gençlerin daha "aptal" olduğu anlamına gelip gelmediği tartışmalıdır.

Zira teknolojiye erişimin artması, daha hızlı bilgi edinme ve paylaşma imkanı sunarken, geleneksel bilgilere olan ilginin azalmasına yol açmıştır. Yani, gençler coğrafya ya da matematik konusunda daha az bilgi sahibi olabilir, ancak dijital beceriler ve teknoloji kullanımı konusunda daha yetenekli olabilirler. Bu nedenle, aptallığın bilimsel tanımı çerçevesinde bu durumu değerlendirmek zorlaşır.

Medya Değişince Neden Aptal Oluyoruz?

Kitap okumak, 20. yüzyılın başlarında bir statü sembolü olarak kabul edilirdi. Ancak dijital medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte, insanların okuma alışkanlıklarında büyük değişiklikler yaşandı.

1980'lerde bir aile uçağa bindiğinde ellerinde kitaplarla görülmeleri takdir edilirdi. Ancak günümüzde aynı durum, akıllı telefonlarla meşgul olmak şeklinde görülüyor ve çoğu zaman eleştiriliyor.

Bunun arkasındaki ana sebep, dijital medya ile etkileşimimizin daha kısa süreli ve dağınık olmasıdır. Nicholas Carr, "The Shallows" adlı kitabında, dijital medyanın insanların dikkat süresini kısalttığını ve derinlemesine düşünme kapasitesini azalttığını ileri sürmektedir (Carr, 2011). Ancak bu, tüm dijital medya kullanımının negatif bir etkisi olduğu anlamına gelmez.

Teknolojiye dayalı okumalar ve kısa içerikler, farklı bir öğrenme tarzını ortaya çıkarabilir.

Eyvah Musluk Tamir Edemiyorum?

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, gündelik becerilerde ciddi bir değişim yaşanmıştır.

20. yüzyılın ortalarına kadar, çoğu insan evde basit tamiratları kendisi yapar, arabasını tamir ederdi. Ancak günümüzde bu tür becerilere duyulan ihtiyaç azalmıştır. Ürünler, daha karmaşık teknolojilere sahip olduğu için evde tamirat yapmak zorlaşmıştır.

Aynı zamanda, zamanın daha değerli hale gelmesi ve iş bölümü anlayışının gelişmesi, insanların bu tür işlerde uzmanlardan yardım alma eğilimini artırmıştır.

Birçok uzman, bu değişimi "beceriksizlik" olarak değerlendirmektense, toplumun uzmanlaşmaya yönelmesi ve zamanını daha verimli kullanma ihtiyacı olarak açıklamaktadır (Sennett, 2008).

Sonuç

Sosyal medya, günümüz insanının bilgiye erişimini kolaylaştırırken, dikkat süresini kısaltarak bazı alanlarda bilgi derinliğini azaltabilir.

Bu, "aptallaşma" olarak tanımlanabilecek bir sürecin başlangıcı olabilir, ancak toplumu tamamen bu şekilde etiketlemek yanıltıcıdır. Bilgiye ulaşma yolları değiştikçe, bireylerin yetenekleri de farklılaşmaktadır.

Dolayısıyla sosyal medyanın bizi aptallaştırıp aptallaştırmadığı sorusu, hem evet hem de hayır olarak cevaplanabilir: Bilgiye erişim arttı, ancak derin düşünme kapasitemiz azalmış olabilir.