Plastik Nedir, Çevreye Zararı Nedir?
Plastik, sentetik veya yarı sentetik organik bileşiklerden yapılan malzemelerdir. Genellikle petrol türevlerinden üretilir ve esneklik, dayanıklılık gibi özellikleri nedeniyle geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Çevreye Zararları
- Doğada Bozulma Süresi: Plastiklerin doğada bozulma süresi çok uzundur; bazı plastik türleri yüzlerce yıl boyunca doğada kalabilir.
- Kirlilik: Plastik atıklar, özellikle okyanuslarda ciddi kirliliğe yol açar. Deniz canlıları plastikleri yutabilir veya onlara dolanabilir, bu da ekosistemlere büyük zararlar verir.
- Mikroplastikler: Plastiklerin parçalanmasıyla oluşan mikroplastikler, su kaynaklarına ve besin zincirine girerek insan sağlığını tehdit eder.
Ne Kadar Plastik Atık Üretiliyor?
Dünya genelinde plastik üretimi ve atık miktarları hızla artmaktadır.
- Dünya Genelinde: 2021 yılında dünya genelinde yaklaşık 367 milyon ton plastik üretilmiştir (PlasticsEurope, 2022).
- Türkiye: Türkiye'de 2020 yılında yaklaşık 5,9 milyon ton plastik atık üretilmiştir (TÜİK, 2021).
Plastik Atıkların Azaltılması için Alınan Tedbirler
Birçok ülke ve uluslararası kuruluş, plastik atıkların azaltılması için çeşitli tedbirler almaktadır.
AB'nin Kararları ve Yaptırımları
- Plastik Stratejisi: Avrupa Birliği, 2018 yılında "Plastik Stratejisi"ni açıklamıştır. Bu strateji, 2030 yılına kadar tüm plastik ambalajların geri dönüştürülebilir olmasını hedeflemektedir.
- Tek Kullanımlık Plastikler: 2021 yılında AB, tek kullanımlık plastiklerin kullanımını yasaklamıştır. Bu yasak, plastik pipetler, çatal-bıçak setleri ve balon çubukları gibi ürünleri kapsamaktadır.
Plastik Atıklar Nasıl İmha Ediliyor?
Plastik atıkların imhası, çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilmektedir.
Tesis Yapısı ve Teknoloji
- Geri Dönüşüm: Plastik atıkların bir kısmı geri dönüştürülerek yeni ürünlerin üretiminde kullanılır. Ancak geri dönüşüm oranları düşüktür; dünya genelinde sadece %9'u geri dönüştürülmektedir (Science Advances, 2017).
- Yakma: Plastik atıklar, enerji üretimi amacıyla yakılabilir. Bu yöntem, çevreye zararlı gazların salınımına yol açabilir.
- Depolama: Plastik atıkların büyük bir kısmı düzenli depolama sahalarına gönderilir. Bu yöntem, toprağa ve yeraltı sularına zararlı maddelerin sızmasına neden olabilir.
Zengin Ülkeler Plastik Atıkları Neden Başka Ülkelere Yolluyor?
Gelişmiş ülkeler, plastik atıklarını genellikle gelişmekte olan ülkelere ihraç etmektedir. Bunun başlıca nedenleri:
- Maliyet: Atık işleme maliyetleri, gelişmekte olan ülkelerde daha düşüktür.
- Yasal Düzenlemeler: Gelişmiş ülkelerdeki katı çevre düzenlemeleri, atık ihracatını teşvik eder.
Türkiye Plastik Atık Kabul Ediyor mu?
Türkiye, birçok ülkeden plastik atık kabul etmektedir.
- İthalat Miktarları: Türkiye, 2020 yılında yaklaşık 750 bin ton plastik atık ithal etmiştir (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2021).
- Kaynak Ülkeler: Türkiye'ye en fazla plastik atık ihraç eden ülkeler arasında İngiltere, Almanya ve Belçika yer almaktadır.
Plastik Atık İmhası Kazançlı Bir Sektör mü?
Plastik atık imhası, ekonomik açıdan kazançlı bir sektör olabilir.
- Geri Dönüşüm: Geri dönüştürülen plastiklerin satışı, önemli bir gelir kaynağıdır.
- Enerji Üretimi: Plastik atıkların yakılmasıyla elde edilen enerji, enerji üretim maliyetlerini düşürebilir.
Plastik Atık İmhasının Fayda Analizi
Plastik atık imhasının faydaları ve zararları, dikkatle değerlendirilmelidir.
Çevreye Zararı
- Emisyonlar: Plastik atıkların yakılması, çevreye zararlı gazların salınımına neden olabilir.
- Toprak ve Su Kirliliği: Depolama sahalarına sızan kimyasallar, toprak ve su kaynaklarını kirletebilir.
Yatırım ve Gelir İlişkisi
- Yatırım Maliyetleri: Plastik atık işleme tesislerinin kurulumu ve işletilmesi yüksek maliyetler gerektirir.
- Gelir: Geri dönüşüm ve enerji üretimi yoluyla elde edilen gelir, yatırım maliyetlerini karşılayabilir ve kâr sağlayabilir.
Sonuç
Plastik atıklar, çevreye büyük zararlar vermekle birlikte, doğru yönetildiğinde ekonomik fırsatlar da sunabilir. Yasal düzenlemelere uyum sağlamak, çevresel etkileri minimize etmek ve geri dönüşüm oranlarını artırmak, plastik atıkların yönetiminde kritik öneme sahiptir.
Kaynaklar
- PlasticsEurope, 2022
- TÜİK, 2021
- Science Advances, 2017
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2021
