Ölçek Ekonomisi ve Kapsam Ekonomisi

Ayrıca, ölçek ekonomileri büyük ekonomilerin daha üstün olabileceği mantığını taşır. Bunun en büyük sebebi de bu tarz ekonomilerde işletme ne kadar çok üretim yaparsa, maliyetinin o denli düşecek olmasıdır.

Ölçek ekonomisi, büyük ölçeklerin maliyeti düşürmesinden faydalanmak olarak tanımlanabilir. Üretim için büyük kapasitenin oluşturularak bu kapasitenin etkin bir şekilde kullanılması ve birim başına maliyetin en aza indirilmesidir.

Genellikle ölçek ekonomisi bir firmanın piyasadaki talebin önemli bir kısmını karşılamasının söz konusu olduğu durumlarda ortaya çıkmaktadır.

Ölçek Ekonomisi Türleri

Ölçek ekonomilerini ikiye ayırabiliriz.

• dışsal
• içsel

İçsel ölçek ekonomisinde bir firmanın kendi üretim ölçeği arttığında ortalama maliyet düşer. Dışsal ölçek ekonomisinde ise bir firmanın içinde bulunduğu endüstride kapladığı yer arttığında ortalama maliyeti düşer. Yani dışsal ölçek ekonomilerinde çıktı başına maliyet, endüstrinin büyüklüğüne bağlı, içsel ölçek ekonomilerinde ise çıktı başına maliyet, firmanın büyüklüğüne bağlıdır diyebiliriz. Hem dışsal ölçek ekonomileri, hem de içsel ölçek ekonomileri uluslararası ticaret açısından büyük ölçüde önemlidir.

Negatif Ölçek Ekonomisi

Negatif ölçek ekonomisi, ölçek ekonomisinde işleyen sistemin tam tersidir. Kısaca, negatif ölçek ekonomisi için, ölçek ekonomisinin içerdiği faktörlerin ters yönde işlemesi diyebiliriz. Bu nedenle bu ekonomilerde maliyetlerin artışı söz konusudur. Bunun sebebi aşırı miktarda uzmanlaşmanın olumsuz etkisi, ya da yönetimin eski gücünü kaybetmesi ile açıklanabilir.

Kapsam Ekonomisi

Kapsam ekonomilerinde, bir firma bir alandaki gücünü başka alanlarda kullanarak maliyeti düşürmeyi amaçlar. Yani birden fazla mal üretimi yaparak maliyetini düşürür. Kapsam ekonomisi için bir bakıma stratejik avantajdan faydalanmak da diyebiliriz. Kısaca kapsam ekonomisi stratejik avantajdan etkin olarak yararlanmaktır. Maliyeti düşürme amacıyla iki farklı ürün aynı tesiste üretilebilir.

Bu tarz ekonomilerde, aynı yerde üretim yapılabilmesi ile beraber maliyetlerin minimize edilmesi üzerindeki en büyük etken teknolojik gelişmelerdir. Gelişmiş teknoloji sayesinde aynı fabrikada iki farklı ürün ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca kapsam ekonomisi bir firma için farklı sektörlerde başarı anlamına gelmektedir. Bu başarının ana sebebi, tabi ki maliyetlerin düşük olmasıdır.

Doğal tekellerde ölçek ekonomisi ve kapsam ekonomisi görülebilmektedir. Doğal tekellerin mantığı maliyetin giderek düşmesidir. Üretim ne kadar artarsa maliyet de düşmektedir. Dolayısıyla ölçek ekonomisi ve kapsam ekonomisine bakarsak bunların temel amacı maliyeti düşürmektir. Stratejik olarak güçlü olmanın temeli ölçek ekonomisinden ya da kapsam ekonomisinden yararlanmak olabilmektedir. Bu iki ekonomi türü, maliyetleri düşürdüğü için firmalar için rekabet avantajı sağlamaktadır.

Kapsam ekonomisinde de ölçek ekonomisinde olduğu gibi, amaç düşük maliyettir. Ancak kapsam ekonomisinde maliyeti azaltmak daha farklı şekilde gerçekleşmektedir. Ölçek ekonomisi ve kapsam ekonomisini karşılaştırmak istersek; ölçek ekonomisinde mal tedariki ön planda iken, kapsam ekonomisinde ise talep daha ön plandadır.