Denetim, kuruluşların yapmış oldukları faaliyetlerinin uygunluğunun ya da uygunsuzluğunun araştırılmasıdır. Denetim, başarılı olmak isteyen her kuruluşun yapmakta olduğu bir faaliyettir.
Denetimler kuruluşlarda her departmanda gerçekleşebilmektedir. Çalışanların denetimi, mali denetim, müşteri ile ilgili denetimler, süreç denetimleri, ürün ya da hizmetin uygunluk denetimi, performans denetimi vb denetimlerin çok çeşitli kuruluşlarda farklı metodlarla gerçekleştirildiği görmekteyiz. Üst yönetim tüm bu denetimlerin sonuçlarına sahip çıkmadığı sürece denetimlerin hiçbir faydası görülemeyecektir.
Denetim yapmak isteyen kuruluşlar ilk olarak hangi konu başlığında denetleme yapacağına karar vermelidir. Sürekli ve büyük problemlere sebep olan bir konu başlığında denetim yapılacaksa acemi, konusunda uzman olmayan, denetimi bilmeyen kişilere görev verilmemelidir.
Denetim aşamasına gelindiğinde ise denetim sorumlularının belirlenmesi ve duyurulması, denetim süreç haritasının hazırlanması, denetim yapılacak konu başlıkları belirledikten sonra denetlenecek alanlara denetimin konusunu, tarihini, denetim şekli denetim ve denetim prosedürü tüm personele ve birimlere duyurulmalıdır.
Denetim prosedürü çeşitli başlıklar altında toplanır. Bu başlıklar; amaç, kapsam, referanslar, tanımlar, sorumlular, uygulama vb. başlıklar altında denetimin neyi amaçladığı, neleri kapsadığı, nelerin referans alındığı, (yasalar, yönetim sistemleri veya kendi standart referansları vb.) anlaşılması gereken kelimelerin anlamları, denetimde sorumluların kim olduğunun belirlenmesi ve denetimin nasıl gerçekleşeceğini uygulama başlığı altında en ince detayına kadar belirtmek gerekmektedir. Bu konu başlıklarının içeriğinde yapılan değişikleri revize ederek tüm personele ve birimlere duyurmak gerekmektedir.
Denetim öncesinde mutlaka denetim kontrol listeleri, işin uzmanları tarafından hazırlanmalıdır. Denetim kontrol listelerinde yorum bölümü olmalı ve denetim esnasında göze çarpan noktalar bu yorum köşesine eklenmelidir.
Denetimlerde temel amaç kusurlu ve işlemeyen alanların tespit edilmesi olsa da, denetimler daha iyiye ulaşmak amacıyla yapılmalıdır. Denetimlerde düzeltici faaliyetlerden çok önleyici faaliyetler göz önünde bulundurulmalıdır.
Denetimlerde çalışanlarla birebir görüşülmelidir. Önerileri ve düşünceleri alınmalıdır. Gözlemlerinin ne olduğu belirlenmelidir. Zira bir işi en iyi bilen, o işi yapandır. Başka bir bölümden gelen denetçinin kontrol listelerini düzenlemesi denetim sonrası faaliyetlerin iyileştirilmesinde yeterli olmayacaktır.
Günümüzde pek çok kuruluş çeşitli yönetim sistemlerini uygulamak için belgelendirme denetimleri yapmaktadır. Bu kuruluşlara belge denetimi için gelen denetçilerin büyük çoğunluğunun sektör deneyimi olmadığını ve denetimde neyin önemli neyin önemsiz olduğunu sadece ellerine verilen kontrol listelerine göre karar verdikleri de görmekteyiz. Her kuruluşun yapısı farklıdır ve denetçilerin bu yapıyı anlamaları gerekmektedir. Özellikle ISO sistem belgelendirme denetimlerinde denetçilerin şirketlerin mevcut yapılarını anlayamadıklarını gözlemliyoruz. ISO maddelerini yorumlamakta zorlanan ve sadece dokümantasyon eksikliklerini denetleyen bu denetçilerin günümüzde bu sistemlerin başarısızlığında en önemli faktörler biri olduğunu unutmamak gerekir.
Kuruluşlar gerçek ve başarılı bir denetim yapmak istiyorlarsa, tüm sistemlerini, tüm çalışanlarını, tüm birimlerini, tüm materyallerini denetlemelidirler. Bir bölümü veya bir depoyu denetlemek denetim açısından başarılı gözükse de yeterli olmayacaktır. Bir bölüm çok başarılı olsa da, diğer bölümlerin denetimsizlik sebebiyle başarısız olması sebebiyle başarısız duruma gelecektir.
Dünyada ve Türkiye’de pek çok kuruluşun her çeşit faaliyeti çeşitli sistemlerle yönetmelerine rağmen kendilerine has denetim sistemlerini bir türlü kuramadıkları ve yönetemedikleri gözlemlenmektedir. Bunun çok çeşitli sebepleri bulunmaktadır.
Çalışan sayısı 50 den fazla olan kuruluşlar mutlaka denetim ekipleri oluşturmalıdır. Bu ekipler kendi yapmış oldukları işin dışında periyodik olarak denetim faaliyetlerini yürütebilmelidir. Denetim ekipleri en az 3 kişi olmalı ve çalışan sayısına göre artırılmalıdır. Mümkünse denetim faaliyetleri ve sonuçları en üst birime bağlanmalıdır. Orta kademe yöneticiler denetim sonuçlarını değerlendirmek ve karar almak konusunda yetersiz kalacaktır.
Kamu kuruluşlarında denetçilerinde mutlaka denetlenmesi gerekir. Denetçilerin görevlerini yerine getirip getirmediklerini bu üst denetim ekibi denetlemeli ve devletin üst birimlerine bildirerek gereğinin yapılmasını sağlamalıdır. Kamu kuruluşları, özellikle çalışanların verimini ve uygun çalışıp çalışmadığını tespit etmek istiyorsa mutlaka vatandaşla çalışan arasına bir set çekebilmelidir. Devleti yönetenlerin mutlaka başvuru, cezalandırma, denetim vb. faaliyetlerinde kamusal çıkarı göz önüne alarak yeni düzenlemelere gitmeli ve bilgi teknolojilerini bu konuda daha fazla kullanmalıdır. Devletin birimlerinin denetimi şirket denetimlerin oldukça farklıdır.
Denetçiler denetim konusunda eğitilmelidirler. Denetimin ne olduğunu ve amacının ne olduğunu kavramalıdırlar. Kusur bulmak temelinde hareket etmek yerine kusurları oluşmadan önlemek ve düzeltmek yönünde hareket etmelidirler. Denetçiler tüm birimlerle irtibatlarını eksiksiz gerçekleştirmelidirler.
Başarılı denetçilerin kuruluşlarına değer katacağı unutulmamalıdır.
Denetimde en önemli nokta yasaları uygulamak olmalıdır. Denetçi, denetleyeceği kuruluşun faaliyetlerine göre yasal mevzuatı takip etmeli ve uygulanmasına yardımcı olmalıdır. Türkiye’de pek çok kuruluş iş güvenliği, çevre sağlığı, bireysel ve sosyal haklar vb. konularında yasalara uygun çalışmamaktadır. Kuruluşların ilk denetim faaliyetleri yasal mevzuata ne kadar uyumlu olup olmadıkları konusunda olmalıdır. Bulunan eksikler derhal düzeltilmelidir.
Denetimler, periyodik denetimler dışında olağanüstü şekilde de gerçekleştirilmelidir. Zamanı belli olmayan bu denetim şekli kuruluşun mevcut yapısını daha net görmemizi sağlayacaktır. Çalışanları daha düzenli çalışmaya teşvik edecektir.
Denetim sonuçları kuruluş üst yönetimleri tarafından değerlendirilmelidir ve alınan kararlar uygulanırken tüm bölüm ve çalışanlara duyurulmalıdır. Uygulama sonuçları bir sonraki denetimde gündeme gelmelidir ve başarı ya da başarısızlık değerlendirilmelidir.
Sürekli gelişme ve kaliteli yönetim için denetim şarttır.
Fevzi KOSTAK
ETİKA Danışmanlık ve Eğitim Ltd. Şti.
Genel Müdür
KOBITEK.COM, bir
TEKNOART Bilişim Hizmetleri Limited Şirketi projesidir.
2001 yılından beri KOBİlere ücretsiz bilgi kaynağı olma hedefi ile, alanında uzman yazarlar tarafından sunulan özgün bir iceriğe sahiptir.
Tüm yazıların telif hakları KOBITEK.COM'a aittir. Alıntı yapılabilir, referans verilebilir, ancak yazarın kişisel bloğu dışında başka yerde yayınlanamaz
