KOBİ’lerde Mali Dili Okumak 1 - Mali Analiz Ve Teknikleri

Sevgili KOBİTEK Okurları,
Kobi’leri yakından ilgilendiren Yeni Türk Ticaret Kanunun geliştirilmesine yönelik yazılarımın yanında işletmeleri mali açıdan analiz edilmesinde kullanılan ve birçok zaman bize karmaşık gelen bir çalışma olan “Mali Analiz ve Teknikleri”nden bahsetmek istedim.

Kobi’lerin ekonomik açıdan durumları ile geleceğe dair nereye gidebileceklerini belirlemek mali tablolarını analizi ile mümkündür. Analizci değerlendirme açısından standart ve ilkeleri kullanmalı ve yöntem ise aynı olmalıdır. Bu standartlar ise hem ulusal hem de uluslararası alanda kullanılan yöntemler ile uyumlu olmalıdır.

Mali analiz çalışmaları gerçek anlamda işletmeyi ve sektörünü analiz etme olanağı vermesinin yanı sıra işletmenin mali yapısının ve faaliyet sonuçlarının yeterli olup olmadığının saptanması ve geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmesi için mali tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin bulunabilmesi ve zaman içindeki eğilimlerin incelenmesidir.

MALİ ANALİZ ÇEŞİTLERİ

A- Analizi Yapan Kişiye Göre:

a. Dış Analiz: İşletmeyle ilgi olan üçüncü kişiler tarafından yapılır.

b. İç Analiz: İşletme içindeki kişilerce yapılır.

B- Kapsamına Göre:

a. Statik Analiz: İşletmenin bir dönemine ait mali tablolarında yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin incelenmesi için yapılan analizdir.

b. Dinamik Analiz: Birden fazla dönemine ait mali tablolardaki bilgilerin karşılaştırılarak analiz edilmesidir.

C- Amacına Göre:

a. Yönetim Analizi: İşletmenin yönetiminden sorumlu olanlar tarafından yapılır. Analiz ile işletme faaliyetlerinin başarı derecesi ölçülür. İşletmenin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı belirlenir. Geleceğe dönük planlar hazırlanır

b. Yatırım Analizi: Bir işletmenin mevcut ve potansiyel ortakları ile işletmeye uzun süreli kaynak sağlayan veya bu tür kaynakları sağlamayı planlayanlar tarafından yapılır.

c. Kredi Analizi: Bir işletmeye kredi sağlayan finans kurumları ile işletme ile ticari ilişkide bulunan özellikle kredili mal satan diğer işletmeler alacaklı oldukları işletmenin mali durumu borç ödeme gücü hakkında görüş ve bilgi sahibi olabilmeleri mali raporlar ve bunların analizi ile olanaklıdır.

MALİ TABLOLAR

1. Temel Mali Tablolar

• Bilanço
• Gelir Tablosu

2. Ek Mali Tablolar

• Fon Akım Tablosu
• Nakit Akım Tablosu
• Satışların Maliyeti Tablosu
• Özkaynak Değişim Tablosu
• Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu
• Kâr Dağıtım Tablosu

MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ

1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz)
2. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi İle Analiz (Trend Analizi)
3. Yüzde Yöntemi İle Analiz (Dikey Analiz)
4. Oranlar Yöntemi İle Analiz (Oran Analizi)

1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz): Karşılaştırmalı tablolar analizi; bir işletmenin birbirini izleyen aynı uzunluktaki iki veya daha fazla dönemlere ait bilançoları ve gelir tablolarının kendi aralarında karşılaştırılmasıdır.
2. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi İle Analiz (Trend Analizi): Belirli tarihler arasındaki dönemde finansal tablo kalemlerindeki artış veya azalışların baz yıl ile karşılaştırmalar yapılarak ortaya konması amacı ile gerçekleştirilen dinamik bir analizdir.
3. Yüzde Yöntemi İle Analiz (Dikey Analiz): Yüzde yöntemi ile analiz tekniğinde; finansal tablolarda yer alan her kalem aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplam kısmına oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre ifade edilmektedir.
4. Oranlar Yöntemi İle Analiz (Oran Analizi): İşletmenin bilanço ve gelir tablosunda bulunan kalemlerin birbirleri ile olan ilişkileri bir oran şeklinde belirlenmekte ve bu oran geçmiş yılların ve diğer işletmenin oranları ile karşılaştırılmaktadır.

• Likidite Oranları
• Finansal (Mali) Yapı Oranları
• Faaliyet Etkinliği (Verimlilik) Oranları
• Kârlılık Oranları

1. Likidite Oranları

a. Cari Oran : İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir. Oranın 2 olması istenir. Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

b. Likidite Oranı (Asit Test Oranı): Cari Oranı tamamlamayan ve cari oranı daha anlamlı hale sokan bir orandır. Stokları dönen varlıklardan ayırdığı için daha keskin bir orandır. Oranın 1 olması yeterlidir. Dönen Varlıklar – Stoklar / K.V.Y.K.

c. Nakit Oranı: Mevcut hazır değerlerle kısa vadeli yabancı kaynakların ne ölçüde karşılandığını gösterir. Stoklar yanında alacakları da dönen varlıklardan ayırdığı için likidite oranından da keskin bir orandır. %20 olması yeterli kabul edilir.

Hazır Değerler + Menkul Kıymetler / K.V.Y.K.

d. Stok Bağımlılık Oranı: Stok bağımlılık oranı büyüdükçe kısa vadeli yabancı kaynakları ödemede başvurulacak stok miktarı da artar. Kısa vadeli borçların ne kadarını stoklarla karşılandığını ifade eder. Özellikle stok devir hızının düşük olduğu işletmelerde bu oranın büyümesi ödemede güçlükleri gündeme getirebilir.

K.V.Y.K – (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler) / Stoklar

e. Faiz Karşılama Oranı: İşletmenin faiz ve vergi öncesi kârlarının faiz giderlerinin kaç katı olduğunu gösterir. Oranın 1 den düşük olması işletmenin faiz ödemeleri bakımından sorunla karşılaşabileceği şeklinde yorumlanır. Faiz ve Vergi Öncesi Kâr / Faiz Giderleri

Mali Yapı Oranları (Finansal Yapı Oranları)

Bu grupta işletmenin mali yapısını ve uzun vadeli borç ödeme gücünün göstergesi olan oranlar yer alır. Varlıkların ne kadarlık kısmının kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla ne kadarlık kısmının öz kaynaklarla finanse edildiğini ve öz kaynaklarla yabancı kaynaklar arasında bir denge bulunup bulunmadığının tespitinde kullanılırlar. Öz kaynak ların toplam kaynakları içinde oranının yüksek olması kredi verenler açısından riski azalır.
a. Yabancı Kaynak Oranı (Kaldıraç Oranı) : Bu Oran işletmenin aktiflerinin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Oranın %50 olması normal karşılanır. Yabancı Kaynaklar / Aktif veya Pasif Toplamı
b. Öz Kaynak Oranı: Bu oran varlıkların Yüzde (%) kaçının ortaklar veya işletme sahibince finanse edildiğini gösterir. Oranın yüksek olması işletmenin uzun vadeli yabancı kaynakları ile bunların faizlerini ödemede güçlükle karşılaşmayacağını gösterir. Oranın %50 civarında olması yeterli kabul edilir. Öz Kaynaklar / Aktif veya Pasif Toplamı
c. Finansman Oranı: işletmenin öz kaynakları ile yabancı kaynakları arasındaki ilişkiyi gösterir. Oranın 1 olması yeterli görülür. Öz Kaynaklar / Yabancı Kaynaklar
d. Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı: Varlıkların ne kadarlık kısmının kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. K.V.Y.K. / Aktif veya Pasif Toplamı
e. Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Oranı: İktisadi varlıkların ne kadarının uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Oranın 1/6 olması yeterli görülür. U.V.Y.K. / Aktif veya Pasif Toplamı
f. Yabancı Kaynaklar Vadesi Yapısı Oranı: Kısa vadeli yabancı kaynakların toplam yabancı kaynaklar içindeki payını gösterir. K.V.Y.K. / Toplam Yabancı Kaynaklar
g. Oto Finansman Oranı: İşletmenin kendi kendini finanse edebilme kabiliyetini ölçen orandır. Ödenmiş Sermaye / Öz Kaynaklar
h. Diğer Mali Yapı Oranları:
Duran varlıklar / Öz Kaynaklar
Duran Varlıklar / Öz Kaynaklar + U.V.Y.K.
Maddi Duran Varlık / U.V.Y.K.

Varlık Kullanım Oranları (Faaliyet Oranları)

a. Alacak Devir Hızı: Alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Devir hızı arttıkça alacakların likidite değeri artar.
Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar ( D. Başı T.Alacaklar + D.Sonu T.Alacaklar / 2)
Alacak Devir Hızı Süresi = 360/Alacak devir hızı
b. Stok Devir Hızı : Stokların yılda kaç kez satıldığını gösterir.
Satışların Maliyeti / Ortalama Stoklar
Stok Devir Hızı Süresi = 360/Stok devir hızı
Ortalama Etkinlik Süresi= Alacak tahsil süresi + Stok devir hızı süresi
c. Borç Devir Hızı : Ticari borçların yılda kaç defa ödendiğini gösterir.
Net Alışlar / Ortalama Tic. Borçlar ( D.Başı Tic.Borçlar + D.Sonu Tic.Borçlar/2)
Borç Devir Hızı Süresi = 360/Borç devir hızı

Kârlılık Oranları

1. Öz Kaynaklar Üzerindeki Kârlılık Oranları:
Öz Kaynak Net Kârlılık Oranı = Dönem Net Kârı / Öz Kaynaklar
Öz Kaynak Kârlılık Oranı = Dönem Kârı / Öz Kaynak
2. Satışlar Üzerindeki Kârlılık Oranları:
Brüt Satış Kârı Oranı = Brüt Satış Kârı / Net Satışlar
Faaliyet Kârı Oranı = Faaliyet Kârı / Net Satışlar
Olağan Kâr Oranı = Olağan Kâr / Net Satışlar
Dönem Net Kârı Oranı = Dönem Net Kârı / Net Satışlar
3. Varlıklar Üzerindeki Kârlılık Oranları
Aktif Kârlılık Oranı = Dönem Net Kârı / Aktif Toplamı
Sevgili KOBİTEK okuyucuları, özellikle Kobi’ler açısından önümüzdeki günlerde daha da önem kazanacak olan mali analizin ne olduğu ve hangi tekniklerin kullanıldığı hakkındaki kısa bilgiler ile Kobi sahip ve yöneticilerine kısa bilgilendirme vermeye çalıştım. İşletmelerimizi gelecek rekabete hazırlamadaki mali dilimiz olan ve yukarıda kısaca açıklanan analiz unsurlarını daha etkin kullanmayı öğrenmek işletmenize daha hakim olmanızı sağlayacaktır. Yeni yazılarda buluşmak üzere, sağlıcakla kalın.