EFQM: KOBİ´ler için Mükemmellik Modeli

Kalite, modern iş dünyasında rekabet gücü ve yönetimsel etkinlik açısından üzerinde en çok durulan ve tartışılan konu haline gelmiştir.

Ülkemizde de hem akademik anlamda hem de iş dünyasına yönelik profesyonel kalite araştırmaları, bu konularda hizmet veren kurumlar tarafından yürütülmekte. Kalite yönetimi konusunda yapılan çalışmalardan biri de EFQM* Mükemmellik Modeli olarak tanımlanan kalite geliştirme metodlarıdır. Ayrıca bu model aracılığıyla hem büyük hem de küçük işletmelerin katılabileceği "Ulusal Kalite" ödülü yarışması** için de yararlanılmaktadır. Büyük işletmeler için sunulan modelin yanında Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler için Mükemmellik Modeli de vardır. Aradaki bir fark yoktur, sadece KOBİ´ ler için geliştirilmiş olan model büyük işletmeler için kullanılan modele oranla daha basit olup, temel anlayış ve uygulamalar aynıdır

Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler için EFQM Mükemmellik Modeli

Bu model 9 kriterden oluşmuştur. Bu 9 kriter, 5´i girdiler, 4´ü de sonuçlar olmak üzere 2 ana yapıya ayrılmıştır. (Ayrıca bu 9 kriter 22 alt kritere de ayrılmıştır) Esnekliği ve gelişmeye açık yapısı hem modelin uygulanabilirliğini arttırmakta hem de bu model gibi esnek ve manevra yeteneği yüksek olan KOBİ bünyesine uyum sağlamaktadır. Model, girdiler ve sonuçlar olarak 2 bölüme ayrıldığını belirtmiştik. 2 bölüm halinde ayrılması hem anlaşılmayı ve yorumlamayı kolaylaştırmakta, hem de değerlendirme sürecini basitleştirmektedir. Modelin merkezinde ise, bu kriterlerden elde edilen sonuçların değerlendirilmesi sonucu, kurumun iş süreçleri ve konumlanması yönünden yaklaşım (yani kurumun hedeflerini, planlarını içeren tüm konular), yayılım (yaklaşımların yaşama geçirilmesi başarısı) düzeyleri belirlenir. Bununla birlikte, bu iki boyuta (yaklaşım ve yayılım), sonuçlar ve gözden geçirme boyutları da eklenerek, kurumsal yapının kalite anlamında mükemmellik değeri ortaya çıkarılır.

Modelin girdiler ve sonuçlar olarak 2´ye ayrılan yapısındaki girdiler tarafındaki öğelerde, yönetimin ve çalışanların işleri yapma biçimi, teknik anlamda iş süreçlerinin tanımlanması, yani işin nasıl yapıldığı ve sonuçlara ulaşma esnasındaki süreçler tanımlanır.

Sonuçlar tarafında ise, yukarıda bahsi geçen girdilerdeki faaliyetler sonucunda neler elde edildiği değerlendirilip, hangi sonuçlara ulaşıldığı bulunur.

Buradan bakarak EFQM Mükemmellik modelindeki bu 9 kriteri ve tanımlamalarını sıralarsak;

Girdi kriterleri

1. KRİTER - LİDERLİK VE YÖNETİCİLİK
   Kurum yöneticileri ve liderlerin, faaliyetleri ve davranışlarıyla kalite geliştirme ve mükemmelleştirme anlayışlarının düzeyi ve yetenekleri değerlendirilmektedir.
2. KRİTER -POLİTİKA VE STRATEJİ
   Kuruluş politika ve stratejilerini oluşturma, yayılım, gözden geçirme, planlara ve faaliyetlere dönüştürme düzeyi.
3. KRİTER - ÇALIŞANLAR
   Kurum çalışanlarının tüm potansiyelini ortaya çıkarma ve kurumsal yapıya olan katkılarının derecesi
4. KRİTER - KAYNAKLAR
   Kuruluş kaynaklarının nasıl etkin ve verimli yönetildiği.
5. KRİTER - SÜREÇLER
   Kuruluş kalite metod ve süreçlerinin yönetimiyle müşterilerine, iş ortaklarına, hissedarlarına yani kurumla doğrudan ilişkisi olan tüm özel ve tüzel kişilere ne ölçüde katma değer yaratıldığı .

Sonuç kriterleri

1. KRİTER - MÜŞTERİLERİN TATMİNİ
   Kurumun müşteri ilişkileri düzeyinin, müşteri yönünden ne ölçüde doyurucu olduğunun belirlenmesi
2. KRİTER - ÇALIŞANLARIN TATMİNİ
   Kurum çalışanlarının iş doyumu ve bu yöndeki göstergelerin değerlendirilmesi.
3. KRİTER - TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİ
   Kurumun toplum içindeki imajı, saygınlığı gibi etkenler
4. KRİTER - İŞ VE PERFORMANS SONUÇLARI
   Kurumun asıl amacı olan, karlılık ve ortak ya da hissedarlarına para kazandırabilme kapasitesinin düzeyi, yatırımın verimliliği konularını kapsar. Mükemmel kuruluşlar, tüm bu kriterlerde yüksek performans düzeyine ulaşabilmiş kurumlar olarak nitelenmektedir.

Kriterlerden de görüldüğü gibi, kalite mükemmelleştirme açısından bu modelde bütüncül bir yaklaşım söz konusudur. Yani, kaliteyi sadece iş süreçlerinde ya da üretim sürecinde değil, kurumsal tüm işlev, yapı ya da organizasyonlarda düşünmek kurumsal mükemmelliğin kapısını açacaktır anlayışı egemendir. Eksiksiz bir kalite anlayışının temeli de zaten budur. Kalite yönetimi ve anlayışları salt sayısal ya da salt anlamsal olarak değerlendirmek hatalı sonuçlar verebilmektedir. EFQM Mükemmellik modeli gibi metod ve çalışmalar, konuya her açıdan ve işlevsel bakabilme olanağı vermekte, kurumsal yapıların kalite yaratma, sürdürme ve dolayısı ile rekabet ve verimlilik hedeflerine ulaşmalarına büyük katkı sağlamaktadır.

* EFQM: European Foundation of Quality Management (Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı)
** Ulusal Kalite ödülü yarışması için ayrıntılı bilgi: Kalite Derneği Kal-Der http://www.kalder.org.