E-Ticaret Yönetmeliği Neler Getiriyor?

Türkiye’de e-ticaret sektörü son yıllarda hızlı büyüme kaydetmiştir. Bu hızlı gelişim:

• Büyük ölçekli platformların (pazaryerleri) pazarda baskın hâle gelmesi,
• KOBİ’lerin rekabet gücünün düşme endişesi,
• Tüketicilerin korunmasına dair ihtiyacın artması,
• Veri gizliliği ve güvenlik konularında yeni gereksinimler

gibi birçok konu başlığını gündeme getirmiştir. Bu gelişmeler ışığında, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun başta olmak üzere ilgili mevzuatta önemli değişiklikler yapılmış ve “Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı Hakkında Yönetmelik” adı altında yeni düzenlemeler yayımlanmıştır.

Bu yönetmelik ve kanun değişiklikleri, hem aracı hizmet sağlayıcılar (pazaryerleri) hem de hizmet sağlayıcılar (satıcılar, markalar) için belirli kuralları, kısıtlamaları ve yaptırımları yeniden tanımlamaktadır.

Yönetmeliğin Temel Amaçları

1. Rekabetin Korunması: Büyük e-ticaret platformlarının pazardaki hakim gücünü kötüye kullanarak KOBİ’ler aleyhine haksız rekabet oluşturmasını engellemek.
2. Tüketicinin Korunması: İade, değişim, cayma hakkı, bilgilendirme gibi temel hakların güçlendirilmesi ve tüketici mağduriyetlerinin önlenmesi.
3. Veri Kullanımı ve Gizliliği: E-ticaret ekosistemindeki veri işlemlerinin (satıcı verileri, tüketici verileri vb.) hukuka uygun şekilde yönetilmesi.
4. Şeffaflık ve Adillik: Hem satış platformları hem de satıcılar açısından fiyatlandırma, kampanya, komisyon, hizmet bedelleri vb. konularda şeffaf kurallar getirilmesi.

Önemli Tanımlar ve Kapsam

Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcısı (ETAHS)

• Kendi internet sitesi, mobil uygulaması veya benzeri dijital platformu üzerinden başkalarına (satıcılara) ait ürün/hizmetlerin satışına aracılık eden yapı.
• Örneğin; büyük pazaryerleri (marketplace) veya komisyon alarak satıcıları tüketiciyle buluşturan platformlar.

Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcısı (ETHS)

• E-ticaret faaliyetini bizzat kendisi yürüten, ürün veya hizmetin mülkiyetini elinde bulundurup tüketiciye satış yapan, satıcı konumundaki gerçek veya tüzel kişiler.

Bu iki tanım, yönetmeliğin hangi yükümlülükleri kime getirdiği konusunda kritik önemdedir.

Aracı Hizmet Sağlayıcılara (Pazaryerlerine) Getirilen Detaylı Düzenlemeler

Ciro Eşiklerine Göre Kademeli Yükümlülükler

Yeni düzenleme, aracı hizmet sağlayıcıların yıllık “net işlem hacmine” (veya ciro gibi ölçütlere) göre kademeli bazı sınırlamalar ve yükümlülükler getiriyor.

• Belirli eşiklerin (örneğin 10 milyar TL, 30 milyar TL, 60 milyar TL gibi) üzerinde ciroya ulaşan aracı hizmet sağlayıcılar, reklam harcaması, indirim bütçesi, veri kullanımı, lojistik ve ödeme hizmetleri gibi konularda daha sıkı kurallara tabi.
• Bu eşiklerin altında kalan, özellikle küçük ve orta ölçekli platformlar ise daha esnek yükümlülüklerle karşılaşıyor.

Reklam ve Promosyon Harcama Sınırları

• Büyük platformlar (belirlenmiş ciro eşiğinin üzerinde olanlar), reklam veya promosyon bütçelerini belirli oranlarla sınırlı tutmak zorunda.
• Böylece küçük satıcıların kampanyalardaki görünürlüğü ve rekabet gücü artırılmaya çalışılıyor.

İndirim Kampanyaları ve Haksız Rekabet

• Aracı hizmet sağlayıcı, satıcının verilerini kullanarak kendi markasını öne çıkaran kampanyalar yaparken veya “özel markalı ürün” satarken, küçük satıcıların aleyhine haksız rekabet oluşturacak uygulamalardan kaçınmakla yükümlü.
• Platformlar, algoritma şeffaflığı konusunda da uyarılıyor; yani hangi ürünün neye göre üst sıralarda görüntüleneceği belirli ilkelere bağlanıyor.

Veri Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar

• Yeni yönetmelik, büyük platformların satıcıların veya kullanıcıların verilerini, kendi ticari faaliyetleri için haksız şekilde kullanmalarını engellemek üzere ek tedbirler getiriyor.
  • Örneğin, bir satıcının çok satan ürününe ilişkin verileri alarak aynı ürünü “özel marka” adı altında üretip pazarlamak, artık daha net düzenleme ve denetim konusu hâline geliyor.

Satıcı İlişkilerinde Şeffaflık

• Aracı hizmet sağlayıcı, satıcılardan aldığı komisyon, listeleme ücreti, reklam bedeli vb. konularda net bilgilendirme yapmalı.
• Sözleşmelerin haksız şartlar içermesi durumunda, satıcılar aleyhine tek taraflı düzenlenmiş şartlar geçersiz kılınabilecek.

Hizmet Sağlayıcılara (Satıcılara) Getirilen Detaylı Düzenlemeler

Ürün ve Hizmet Bilgilendirme Yükümlülükleri

• Ürün açıklamaları, fiyat bilgisi, stok durumu, iade ve garanti şartları gibi kritik bilgiler tüketiciye açık ve anlaşılır şekilde sunulmak zorunda.
• Eksik veya yanıltıcı bilgiye yönelik cezai yaptırımlar ciddi oranda artırıldı.

Tüketici Hakları ve Sonrası Süreçler

• Mesafeli satış sözleşmeleri kapsamındaki cayma hakkı, iade, değişim gibi süreçlerin yönetimine daha net kurallar getirildi.
• Özellikle, satıcının yanı sıra aracı hizmet sağlayıcı da bu süreçlerin bir bölümünün takibinden veya tüketicinin bilgilendirilmesinden sorumlu.
• Satıcı, “aracı platform politikalarına” uygun şekilde müşteri memnuniyetini sağlayacak süreçleri tanımlamak zorunda.

Haksız Ticari Uygulamaların Engellenmesi

• “Sahte kampanyalar”, “yanıltıcı indirimler”, “mış gibi gösterilen ürün stokları” vb. haksız uygulamalara ilişkin cezai yaptırımlar ve platformdan men edilme gibi yaptırımlar söz konusu.
• Bu tür uygulamaların tekrarı hâlinde, idarî para cezalarının yanı sıra kalıcı erişim engeli ve faaliyetten men gibi ağır yaptırımlar da gündeme gelebilir.

Veri Koruma ve KVKK Uyumu

• Satıcılar, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) hükümleri ile yönetmelikteki ek düzenlemelere uyumlu hareket etmek zorunda.
• Müşteri verilerinin hangi amaçla, ne kadar süreyle saklanacağı, işleneceği gibi konularda aydınlatma yükümlülüğü ve açık rıza yönetimi (gerekliyse) eksiksiz yerine getirilmelidir.

Tüketiciyi İlgilendiren Detaylar

Yeni yönetmelik, tüketiciler açısından şu avantajları ve korumaları güçlendirmeyi hedefliyor:

1. Daha Şeffaf Fiyatlandırma:

   • Kampanya ve indirimlerin gerçek olup olmadığı daha sıkı denetlenecek.
   • Satıcı ve aracı hizmet sağlayıcının fiyat değişiklik politikalarının takibi yapılabilecek.

2. Hızlı İade ve Değişim Süreçleri:

   • Aracı platform da bu süreçlerin takibinden sorumlu olduğu için tüketici mağduriyetleri daha hızlı çözümlenebilir.

3. Kişisel Veri Güvenliği:

   • Hem satıcı hem de platform düzeyinde veri işleme politikalarının yasal zeminde olması sağlanıyor.

4. Açık ve Anlaşılır Bilgilendirme:

   • Ürün özellikleri, garanti bilgileri, teslimat şartları gibi konularda yanıltıcı veya eksik bilgilendirmeye yer olmadığı vurgulanıyor.

Yaptırımlar ve İdari Para Cezaları

Yönetmelik, hem aracı hizmet sağlayıcı hem de hizmet sağlayıcı (satıcı) için çeşitli yaptırım araçları öngörür:

1. İdari Para Cezaları:

   • Tüketiciyi yanıltma, haksız rekabet oluşturma, verilerin usulsüz kullanımı gibi konularda yüksek meblağlı cezalar verilebiliyor.
   • Cezalar, ihlalin niteliğine ve tekrar durumuna göre katlanarak artabilir.

2. Faaliyet Kısıtlamaları:

   • Tekrarlanan veya ağır ihlallerde, platformda geçici ya da kalıcı olarak listelenmeme, faaliyetten men ve erişim engeli gibi yaptırımlar söz konusu.

3. Tazminat Yükümlülükleri:

   • Haksız rekabet veya tüketici hakları ihlali sonucu zarar gören tarafın talebi hâlinde, maddi/manevi tazminat davaları ve ek yaptırımlar gündeme gelebilir.

4. Sözleşme Feshi:

   • Aracı hizmet sağlayıcı, yönetmelik hükümlerine aykırı davranan satıcının sözleşmesini feshedebilir veya tam tersi olarak satıcı da haksız şartlar nedeniyle hakkını yasal yollardan arayabilir.

KOBİ’ler İçin Öne Çıkan Fırsatlar ve Zorluklar

Fırsatlar

1. Rekabet Eşitliği:

   • Büyük pazaryerlerinin aşırı veya haksız avantajlarına kısıtlamalar getirilmesi, KOBİ’lerin daha adil rekabet etmesine kapı aralıyor.

2. Müşteri Memnuniyeti ve Güven:

   • Şeffaf ve güvenilir satış süreçleri, KOBİ’lerin marka itibarını güçlendirebilir.
   • Tüketici güveninin artması, e-ticaret hacmini genel anlamda büyüteceği için KOBİ’lerin de pazar payı artabilir.

3. Devlet Destekleri ve Teşvikler:

   • KOBİ’ler için sağlanan dijital dönüşüm teşvikleri ve mevzuat uyum destekleri (varsa KOSGEB, Ticaret Bakanlığı vb. teşvikleri) daha kritik hâle gelebilir.

Zorluklar

1. Uyumluluk Maliyeti:

   • Veri koruma, tüketici hakları yönetimi, sözleşme revizyonu gibi alanlarda ek finansal ve operasyonel maliyet oluşabilir.
   • Hukuki danışmanlık, yazılım güncellemeleri, çalışan eğitimi gibi konular KOBİ bütçelerini zorlayabilir.

2. Sözleşmelerin Yeniden Düzenlenmesi:

   • Aracı platformlarla yapılan anlaşmaların yönetmeliğe uygun hâle getirilmesi gerekebilir.
   • Pazaryerlerinin sözleşmelerine ilave hükümler eklemesi veya komisyon vb. oranları yeniden belirlemesi söz konusu olduğunda, KOBİ’lerin pazarlık gücü sınırlı kalabilir.

3. Veri ve Teknik Altyapı:

   • KVKK ve yeni e-ticaret kuralları doğrultusunda güvenlik, müşteri verisi saklama, teknik entegrasyon gibi konularda uzmanlık ihtiyacı artar.
   • Küçük işletmeler bu alanda yetersiz kalırsa idari para cezaları ile karşılaşabilir.

Uyum İçin Yol Haritası ve Öneriler

1. Mevzuat Takibi ve Danışmanlık Alımı

   • Resmî Gazete’de yayımlanan metinler, Ticaret Bakanlığı rehberleri ve resmî açıklamalar düzenli takip edilmeli.
   • Önemli konularda hukuk büroları veya danışmanlık şirketleriyle çalışarak riskler en aza indirilmeli.

2. Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi

   • Aracı platformlarla yapılan mevcut sözleşmeler, komisyon oranları, iade süreçleri, reklam ve promosyon iş birliği şartları yeni mevzuata göre güncellenmeli.

3. Veri Yönetimi ve KVKK Uyumu

   • Müşteri verilerinin işlenmesi, saklanması, anonimleştirilmesi gibi konularda net politikalara sahip olunmalı.
   • Gerekirse bir KVKK uzmanı veya veri koruma görevlisi (DPO) ile çalışılmalı.

4. Tüketici Destek Süreçleri

   • İade, değişim, şikâyet yönetimi, garanti şartları gibi temel süreçler yeniden gözden geçirilmeli.
   • Aracı hizmet sağlayıcıların kendi panel ve yönetim araçlarının kullanımı, standart dokümanlar vb. konularda eğitimler düzenlenmeli.

5. Dijital Pazarlama ve Reklam Politikaları

   • Yeni reklam sınırlamaları ve kampanya kuralları dikkate alınarak, yanıltıcı indirim veya fiyat manipülasyonu algısı yaratacak uygulamalardan kaçınılmalı.
   • “Gerçekten avantajlı” kampanyalarla tüketici güvenini sağlamak, uzun vadede marka itibarını da güçlendirir.

6. Şikayet ve Uyuşmazlık Yönetimi

   • Gerek satıcı-platform gerek satıcı-tüketici uyuşmazlıkları için standart prosedürler oluşturulmalı.
   • Arabuluculuk, tüketici hakem heyeti ve yargı süreçleri hakkında temel bilgilere sahip olunmalı.

Sonuç ve Değerlendirme

Yeni e-ticaret yönetmeliği, Türkiye’de dijital ticaret ekosistemini daha şeffaf, rekabetçi ve tüketici odaklı hâle getirmeyi amaçlamaktadır. KOBİ’ler ve e-ticaret yöneticileri:

• Artan düzenlemeler nedeniyle kısa vadede uyumluluk ve maliyet baskısı yaşayabilirler.
• Orta ve uzun vadede ise rekabetin dengelenmesi, tüketici güveninin artması ve dijital pazarda eşit şartlar sağlanması sayesinde büyüme fırsatları yakalayabilirler.

Bu süreçte en kritik husus, mevzuat hükümlerine tam uyum ve operasyonel süreçlerin profesyonelce yönetilmesi olacaktır. Hukuki ve teknik danışmanlık almak, çalışanları eğitmek ve süreçleri sürekli güncel tutmak KOBİ’lerin cezalarla karşılaşmadan sağlıklı bir şekilde faaliyet göstermesini sağlayacaktır.

Yönetmeliğin ve ilgili Kanun’un tam metnine, Resmî Gazete arşivinden veya Ticaret Bakanlığı resmî sitesinden ulaşabilirsiniz.

Düzenlemeler, kanunun yayımı ve yönetmeliğin yürürlülük tarihinden itibaren kademeli olarak uygulanmaya başlamıştır. Bazı hükümler için geçiş süreleri tanımlanmıştır; dolayısıyla ilgili tarihlere dikkat etmek gerekir.

Yönetmeliğin uygulamasında ortaya çıkabilecek ek sorular veya tereddütlerde, Ticaret Bakanlığı ve Rekabet Kurumu gibi ilgili otoritelerin açıklamaları ve rehberleri dikkate alınmalıdır.

Bu kapsamlı bilgiler ışığında, yönetmeliğin ayrıntılarını gözden geçirebilir, şirketinizin (veya yönettiğiniz KOBİ’nin) hukuki ve operasyonel risklerini minimize edecek şekilde aksiyon alabilirsiniz.