Türkiye'de Traktör

Traktör Nedir?

Traktör, tarımsal faaliyetlerde kullanılan ve motor gücünü mekanik iş gücüne dönüştüren bir tarım aracıdır. Tarla sürme, ekim, gübreleme, hasat ve diğer tarımsal işler için kritik öneme sahip olan traktörler, modern tarımın temel taşıdır.

Traktörler, motor gücüne göre çeşitli sınıflara ayrılır; bunlar arasında tarla traktörleri, bahçe traktörleri, yük taşıma traktörleri ve endüstriyel traktörler bulunur. İlk traktörler buhar gücü ile çalışırken, 20. yüzyılda içten yanmalı motorların yaygınlaşmasıyla verimlilikleri artmıştır.

Günümüzde GPS destekli tarım uygulamaları gibi yüksek teknolojili donanımlar, traktörlerin verimliliğini önemli ölçüde artırmıştır.

Türkiye'nin Traktör Üretimi

Türkiye’de traktör üretimi, hem yerel talebi karşılayan hem de ihracat yapan bir sanayi kolu olarak önemli bir yer tutar. Ülkede üretim yapan birkaç büyük traktör fabrikası bulunmaktadır:

1. Türk Traktör (Ankara ve Sakarya)
   Türk Traktör, Türkiye’nin en büyük ve en eski traktör üreticisi olup, 1954 yılında kurulmuştur. Şirket, yıllık 50.000 traktör üretim kapasitesine sahiptir ve Türkiye’deki traktör üretiminin %50’sini karşılamaktadır. Türk Traktör’ün yaklaşık 3.000 çalışanı bulunmaktadır ve 2022 yılı itibariyle yaklaşık 12.000 traktör ihraç etmiş, 1,2 milyar TL’lik bir ciro elde etmiştir (Türk Traktör, 2022). Üretim tesisleri Ankara ve Sakarya’da yer almaktadır.

2. Hattat Traktör (Çerkezköy)
   Hattat Traktör, daha çok küçük ve orta boy tarım arazileri için traktörler üretmektedir. Firmanın yıllık üretim kapasitesi 20.000 traktör olup, yaklaşık 1.000 çalışanı bulunmaktadır. Hattat Traktör, 2022 yılında 5.000 adet traktör ihraç etmiş ve 250 milyon dolar ciro elde etmiştir.

3. Başak Traktör (Sakarya)
   Başak Traktör, Türkiye’de 100 yılı aşkın bir süredir üretim yapan eski bir firmadır. Yıllık 10.000 adet traktör üretim kapasitesine sahip olup, büyük oranda iç piyasaya çalışmaktadır. Firma, 2023 itibariyle yaklaşık 800 kişiye istihdam sağlamaktadır ve daha çok yerli çiftçilere yönelik traktörler üretmektedir.

4. Uzel Traktör (Kapandı)
   Bir zamanlar Türkiye’nin en büyük traktör üreticilerinden biri olan Uzel Traktör, 1950’lerden itibaren traktör üretmeye başlamış ve Türk tarımına önemli katkılarda bulunmuştur. Yıllık üretim kapasitesi 45.000 traktör olan Uzel, aynı zamanda ihracat da yapıyordu. Ancak şirket, 2010 yılında finansal sorunlar nedeniyle üretimini durdurmuş ve 2012’de iflas etmiştir. Uzel’in kapanışı, yerli traktör üretiminde büyük bir kayıp olarak kabul edilir.

5. Mahindra & Mahindra (Hindistan)
   Mahindra, Hindistan merkezli bir traktör üreticisi olup, 2017 yılında Türkiye traktör pazarına girmiştir. Mahindra, Türkiye'de küçük ölçekli tarımsal işletmelere uygun traktörler sunmakta ve rekabet gücünü artırmak amacıyla Türkiye'deki bazı yerli üreticilerle işbirliği yapmayı hedeflemektedir. Ancak, Mahindra henüz Türkiye’de büyük çapta üretim yapmamaktadır; daha çok ithalat yoluyla traktör pazarı içinde varlık göstermektedir.

Traktör İthalat ve İhracatı

İthalat
Türkiye, özellikle ileri teknolojiye sahip büyük traktörler konusunda ithalat yapmaktadır. İthal edilen traktörler genellikle daha yüksek beygir gücüne ve gelişmiş elektronik sistemlere sahip modellerdir.

2023 yılı verilerine göre Türkiye, en çok traktör ithalatını Almanya, İtalya ve ABD'den yapmaktadır. 15.000 adet traktör ithal edilmiş olup, bu ithalatın toplam değeri 250 milyon dolar seviyesindedir (TÜİK, 2023).

İhracat
Türkiye, traktör ihracatında özellikle Orta Doğu ve Afrika ülkeleri ile bazı Avrupa ülkelerine odaklanmaktadır. 2022 yılında toplam 14.000 adet traktör ihraç edilerek 350 milyon dolar gelir elde edilmiştir.

Türk Traktör, Hattat ve Başak gibi yerli üreticilerin ihracat pazarındaki ağırlığı giderek artmaktadır. Öne çıkan ihracat destinasyonları arasında Suudi Arabistan, Mısır, Polonya ve Romanya yer almaktadır.

Dünyada Traktör Üretimi

1. John Deere

   • Üretim Adetleri: John Deere, dünya genelinde yılda yaklaşık 60.000 - 80.000 traktör üretmektedir. Bu rakam, şirketin tüm global üretim tesislerinde toplam traktör üretimini ifade eder.
   • Ciro: John Deere’in 2023 mali yılı için traktör ve tarım makineleri segmentindeki toplam geliri yaklaşık 52 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Bunun büyük bir kısmı traktör satışlarından gelmektedir.

2. CNH Industrial (Case IH ve New Holland)

   • Üretim Adetleri: Yıllık olarak 40.000 - 60.000 traktör üretmektedir.
   • Ciro: 2022 yılı itibarıyla traktör ve tarım ekipmanları bölümünden elde edilen gelir 22 milyar dolar civarındadır.

3. AGCO Corporation (Massey Ferguson, Fendt)

   • Üretim Adetleri: AGCO, yıllık olarak yaklaşık 25.000 - 40.000 traktör üretmektedir.
   • Ciro: 2022’de tarım ekipmanları bölümünden elde edilen toplam gelir 12,8 milyar dolar olarak rapor edilmiştir.

4. Mahindra & Mahindra

   • Üretim Adetleri: Mahindra, yıllık olarak 150.000 - 200.000 traktör üretmektedir ve bu rakam onu dünya genelinde en büyük traktör üreticisi yapmaktadır.
   • Ciro: Mahindra’nın tarım ekipmanları segmentindeki geliri yaklaşık 7,5 milyar dolar civarındadır.

5. Kubota

   • Üretim Adetleri: Kubota, yıllık olarak 30.000 - 40.000 traktör üretmektedir.
   • Ciro: 2022 mali yılında, tarımsal makineler ve ekipmanlar bölümündeki gelirleri yaklaşık 4,4 milyar dolar olarak bildirilmiştir.

Sayılarla Traktör

Türkiye’de 2023 yılı itibariyle toplamda 1,9 milyon traktör bulunmaktadır (Tarım ve Orman Bakanlığı, 2023). Bu sayı, Türkiye'nin tarımsal potansiyeli ile kıyaslandığında yetersiz kalmaktadır. Almanya’da yaklaşık 2,8 milyon, Fransa’da ise 1,4 milyon traktör bulunmaktadır. Bu, Türkiye’nin Avrupa ortalamasının gerisinde kaldığını göstermektedir.

Üstelik Türkiye’de traktörlerin ortalama yaşı 22 yıl iken, Avrupa’da bu rakam 12-15 yıl aralığındadır. Türkiye'deki traktörlerin yaşlanması, daha fazla arıza, düşük verimlilik ve daha yüksek yakıt tüketimi gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Bir diğer önemli gözlem ise Türkiye'deki traktörlerin Avrupa'dakilere göre daha küçük olmasıdır. Bunun nedeni, Türkiye'de ortalama tarım arazilerinin 5-10 hektar ile sınırlı olmasıdır.

Küçük traktörler, küçük ölçekli tarım için idealdir; ancak daha büyük traktörler, verimlilik açısından daha avantajlıdır. Bu durum, Türkiye'nin tarımsal verimliliğinin Avrupa'ya göre daha düşük olmasına neden olmaktadır.

Traktörlerde Donanım

Modern traktörlerdeki teknolojik donanımlar, tarımsal üretimde büyük kolaylıklar sağlar. Avrupa’da kullanılan GPS tabanlı sistemler sayesinde, tarlaların hangi bölgelerine ne kadar gübre atılacağı, sulama yapılacağı ve hasat planlaması gibi işlemler büyük hassasiyetle yapılabilmektedir. Örneğin, Fransa’da kullanılan traktörlerin %75’inde GPS sistemi bulunmaktadır.

Türkiye’de ise bu oran oldukça düşüktür, GPS donanımlı traktör kullanımı sadece %10 civarındadır (Tarım Makineleri Derneği, 2023).

Bunun yanı sıra, traktöre bağlanabilen çeşitli tarımsal ekipmanlar (örneğin hasat makineleri, gübreleme makineleri, pulluklar) tarımsal işlerin verimliliğini artırır. Avrupa’da bir traktör, bir çiftçinin bir gün boyunca 50 hektarlık bir alanı işlemesini sağlayabilirken, Türkiye’de bu oran çok daha düşüktür, çünkü teknolojik donanım yetersizliği işin hızını ve verimliliğini düşürmektedir.

Sübvansiyonlar

Türkiye’de traktör alımına yönelik çeşitli sübvansiyonlar ve devlet destekleri bulunmaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı, %50’ye varan hibe destekleri sunmakta ve çiftçilere traktör alımlarında 5 yıl vadeli, düşük faizli kredi imkanı sağlamaktadır (Tarım ve Orman Bakanlığı, 2023). Aynı zamanda Mazot ve Gübre Desteği programı kapsamında çiftçilere, tarımsal faaliyetlerinde kullandıkları mazotun %30’u sübvanse edilmektedir. 2023 yılı itibariyle traktör yakıtı için çiftçilere her hektar başına 25 litre mazot desteği verilmektedir (TÜİK, 2023).

Avrupa Birliği ülkelerinde ise sübvansiyonlar çok daha yaygındır. Almanya’da, traktör alımında çiftçilere %40-60 oranında devlet desteği sağlanmakta, aynı zamanda yakıt sübvansiyonu ve vergi muafiyetleri uygulanmaktadır. Fransa’da, traktör alımına yönelik devlet destekleri ve düşük faizli kredi imkanı yaygın olup, çiftçiler traktör alımının %30-50'sini devlet desteğiyle karşılayabilmektedir.

Sonuç

Türkiye, traktör üretiminde belirli bir kapasiteye sahip olmakla birlikte, modernizasyon açısından Avrupa’nın gerisinde kalmaktadır. Traktör sayısının azlığı ve mevcut traktörlerin yaşlı olması, Türkiye’nin tarımsal verimliliğini olumsuz etkilemektedir.

Yüksek teknolojiyle donatılmış traktörlerin ve modern ekipmanların kullanımı, Türkiye’nin tarımda daha rekabetçi hale gelmesi için büyük bir gerekliliktir. Sübvansiyonlar ve devlet destekleri, özellikle küçük çiftçilerin bu teknolojilere erişimini artırabilir.

Türkiye’nin tarımsal verimliliğini yükseltebilmesi için hem üretim kapasitesini artırması hem de modern donanım ve teknolojiye yatırım yapması büyük önem taşımaktadır.