Kobitek.com web sitesi, analitik ve kişiselleştirme dahil olmak üzere site işlevselliğini sağlamak ve reklam gösterimini optimize etmek için çerezler gibi verileri depolar.
Türkiye’de kitap okuma alışkanlığı, son yıllarda çeşitli araştırma ve istatistiklere konu olan önemli bir kültürel ve toplumsal olgudur. Ülkenin genç nüfus potansiyeli, artan eğitim seviyeleri ve dijitalleşme ile birlikte okuma kültüründe dönüşümler yaşanmaktadır.
Dünyada matbaayı sistematik olarak ilk kez kullanan kişi, Johannes Gutenberg olarak kabul edilir. Gutenberg, 1450’li yıllarda Avrupa’da hareketli metal harf sistemini geliştirerek kitap basımında devrim yaratmıştır (UNESCO, 2018). Bu gelişme, bilginin hızla yayılmasına ve okuma oranlarının zaman içinde artmasına zemin hazırlamıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda matbaa kullanımı oldukça geç bir tarihte başlamıştır. İbrahim Müteferrika, 1727’de padişah izni ile ilk Türk matbaasını kurmuş; “Vankulu Lügati” ise 1729’da basılarak Türkçe basılmış ilk kitaplardan biri olmuştur (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2020). Bu ilk girişim, sınırlı kopya üretse de Osmanlı sınırları içinde basılı kültürün filizlenmesine önemli katkı sağlamıştır.
Modern anlamda yayıncılığın temelleri, 19. yüzyılda atılmıştır. 1831’de “Takvim-i Vekayi” adlı resmî gazetenin yayımlanmasıyla devlet destekli yayıncılık başlamış; sonrasında birçok farklı matbaa ve yayın evi kurulmuştur. 20. yüzyıl başlarına doğru Türkiye’de basılı eserlerin çeşitlenmesi ve sayısı hızla artmaya başlamıştır (Tarih Kurumu, 2019).
Türkiye’de yayınevi sayıları, son 20 yılda artış göstermiştir (TÜİK, 2022).
Bu artış, hem özel sektör girişimlerinin çoğalması hem de devlet destekli kültürel politikaların etkisiyle gerçekleşmiştir.
Yayımlanan yeni başlık sayılarında da istikrarlı bir yükseliş gözlenmektedir:
Basılan toplam kitap kopyası (nüsha) bazında da önemli artış vardır. 2002’de yılda ortalama 80 milyon kitap basılırken, 2022 itibarıyla bu rakam 410 milyona çıkmıştır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2022).
Kitap satış adetleri son beş yılda istikrarlı bir artış göstermektedir. 2017’de yıllık kitap satışları yaklaşık 300 milyon kopya iken, 2022 sonunda 390 milyona ulaşmıştır (TÜİK, 2022). Bu artışın nedenleri arasında dijital satış kanallarının yaygınlaşması, kitabevlerinin yeniden popülerleşmesi ve okuma kampanyalarının etkileri sayılabilir.
Türkiye’de en çok okunan yazarlar listesinde klasik edebiyat isimlerinin yanı sıra popüler kültür yazarları da bulunmaktadır.
Konular bazında ise kurgu (roman, hikâye), kişisel gelişim, tarih ve akademik yayınlar öne çıkmaktadır (Türkiye Yayıncılar Birliği, 2021).
Ülkede farklı şehirlerde düzenlenen kitap fuarları, hem satışa hem de kitaba ilgiyi artıran önemli etkinliklerdir.
Bu rakamlar, pandeminin etkisini azalttığı dönemde tekrar yükselmeye başlamıştır (Fuarcılık Derneği, 2022).
Avrupa ortalamasında kişi başına düşen kitap okuma saati günde 1 saat 15 dakikayken, Türkiye’de bu rakam yaklaşık 45 dakika olarak kaydedilmiştir (Eurostat, 2021). Dünya genelindeki ortalama ise günde 1 saat civarındadır (UNESCO, 2019). Kişi başına düşen kitap sayısı noktasında da Türkiye, Avrupa ülkelerinin gerisinde kalmaktadır. Ancak son 10 yılda Türkiye’de görülen artış oranı, birçok ülkeye kıyasla daha yüksektir (TÜİK, 2022).
Kitap yayıncılığında, özellikle şu kategoriler öne çıkmaktadır:
Bu dağılım, ülkenin okur profilinin çeşitlendiğini göstermektedir (Türkiye Yayıncılar Birliği, 2021).
Bazı kitaplar, yayınlandıkları tarihin üzerinden uzun yıllar geçmesine rağmen hâlen popülerliğini koruyarak yeni baskıları yapılmaya devam etmektedir. Türk edebiyatında Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu”, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban” ve dünya edebiyatında Sabahattin Ali’nin “Kürk Mantolu Madonna” (özellikle Türkiye’deki popülerliği) başı çekenler arasındadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2021).
Yabancı klasiklerden ise Fyodor Dostoyevski ve Charles Dickens gibi yazarların eserleri, her yıl yeni çevirilerle ve kapak tasarımlarıyla okuyucuyla buluşmaktadır (TBYM, 2020).
Dijitalleşme, kitap sektörüne de önemli ölçüde yansımaktadır. E-kitap ve sesli kitap satışları, toplam satışların %10’una ulaşmıştır (TÜİK, 2022). Genç kitle arasında çevrimiçi platformlardaki kitap tartışma grupları, yazar söyleşileri ve sanal fuarlar giderek yaygınlaşmaktadır (Dijital Yayıncılık Derneği, 2022).
Öte yandan, “nitelikli okur” profilinin geliştiği ve edebiyat dışı alanlara (felsefe, sosyoloji, akademik yayınlar vb.) ilginin arttığı gözlenmektedir. Pandemi sonrası dönemde insanların evde geçirdikleri sürede kitap okumaya daha fazla yöneldiği, bu yönelimin fiziksel kitap satışlarına da pozitif etki yaptığı belirtilmektedir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2022).
Türkiye’de kitap okuma alışkanlığı, son 20 yılda kayda değer bir ivme kazanmıştır. Yayınevi sayısındaki artış, basılan kitap sayılarının yükselmesi, fuar ziyaretçi sayılarının her yıl rekor kırması, okur kitlesinin genişlediğine işaret etmektedir. Avrupa ve dünya ortalamalarıyla kıyaslandığında hâlâ geride olmakla birlikte, gelişim hızının yüksek oluşu geleceğe dair umut vericidir (TÜİK, 2022).
Dijitalleşme ve yeni trendler, kitap sektörünü çeşitlendirerek okur potansiyelini büyütmektedir. Sesli kitaplar, e-kitaplar, çevrimiçi okuma platformları ve sosyal medyada kitaba dair etkileşimler, okumanın popülerleşmesine katkı sunmaktadır. Türkiye’nin kültürel ve eğitim politikaları çerçevesinde kitap okumayı teşvik eden projeler, burslar, kütüphane ve fuar desteklerinin sürmesi, bu ivmenin korunması adına büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça
Destekçilerimize Teşekkürler
Kozyatağı Mahallesi Sarı Kanarya Sokak
Byofis No: 14 K:7 Kadıköy 34742 İstanbul
Telefon: 0216 906 00 42 | E-Posta: info@ kobitek.com
KOBITEK.COM, bir
TEKNOART Bilişim Hizmetleri Limited Şirketi projesidir.
2001 yılından beri KOBİlere ücretsiz bilgi kaynağı olma hedefi ile, alanında uzman yazarlar tarafından sunulan özgün bir iceriğe sahiptir.
Tüm yazıların telif hakları KOBITEK.COM'a aittir. Alıntı yapılabilir, referans verilebilir, ancak yazarın kişisel bloğu dışında başka yerde yayınlanamaz!!!
