Bayilik mantığı ve kurgusu ile çalışmakla birlikte münhasır olmayan bayiliklerde mevcuttur. Bayilik ve bayi yönetimi konusunda kavramları netleştirmek adına bu yazımda bayilik sistemleri ve çeşitlerini değerlendireceğim.
Uzun yıllar çalıştığım şirketler -sektörler- münhasır bayilik mantığı ile bayilik sistemlerini kurmuş ve yöneten kurumlardı. Yani bayinin sadece tek bir markanın satışını yaptığı hatta tek bir ürün kategorisi ile faaliyetlerini sınırlandırdığı sistemlerdi bunlar. Bayinin şirketle özdeşleşmesi, şirkete yüksek düzeyde bağımlılık ve tam kurallı olarak çalışmak bu sistemin temel karakteristikleridir.
Ancak farklı sektörlere, ürün kategorilerine ve şirketlere doğru uzandıkça bayiliğin her zaman bu kadar katı olmadığını görmeye başlarsınız. Bağımlılık düzeyinin orta, düşük hatta sıfır olduğu sistemlerde vardır. Bu farklı tip bayilikler ister istemez bir kafa karışıklığına yol açar.
Mevcut bayilik sistemlerini dönüştürmek isteyen veya yeni bayilik sistemi kurmak isteyen firmaların bu kavram karmaşası içinde kaybolmamaları için bir kavramsallaştırma yapmak şart. Bayilik sistemleri üzerindeki karmaşıklığı ve tortuyu kaldırarak, herkesin berrak bir şekilde görmesini sağlayamaya çalışacağım.
Bayilik sistemleri ve çeşitlerini belirlerken şu üç noktayı referans alabiliriz.
Bayilik sistemleri genelde aşağıdaki kurguya göre şekillenir.
Bu kurguya bir veya birden fazla mekan (ofis,depo vb) ve bir veya birden fazla ekip seçeneklerini kattığımızda büyük resim tamamlanmış olur.
Bayilik sistemlerini çözmek için aşağıdaki şema bize kuvvetli bir bakış açısı kazandırır.
Dolayısı ile belli başlı bayilik sistemlerini şu şekilde formüle edebiliriz;
Tek bir tüzel kişilik altında;
Bazen bayiler farklı ürün ve tedarikçileri tek şirket altında toplayamadığında ilave şirketler kurmayı tercih edebilirler. Bunun nedeni ürünlerin fiziksel özellikleri veya tedarikçi firmaların sözleşme hükümlerinden kaynaklanabilir. Veya tamamen bayinin finansal yapısı ile tercihlerine dayanabilir.
Bazen bayiler bu farklı iş ve şirketleri için ayrı fiziksel mekanlar (ofis,mağaza,depo) tutabilir veya ekipler kurabilir. Bayilerin profesyonel yönetim kalitesi arttıkça bu çeşitliliği oluşturmak mümkündür.
Bu çözümlemeye uygun olarak 4 çeşit bayilik sistemi tanımlayabiliriz*;
Bir sektörde veya şirkette bayilik sisteminin hangi tipe göre şekillendiği veya şekilleneceği -şirketin strateji ve politikalarının- ötesinde bayinin ortalama iş hacmi ve karlılığı ile orantılıdır. Eğer bayi tek ürün ve tek tedarikçi ile tatmin edici bir iş hacmi ve karlılık sağlayabilirse “tam münhasır” bayilik söz konusu olur. Tam münhasır bayilikten satış noktasına doğru seyirde bu iş hacmi ve karlılık ana belirleyicidir.
Bu dört sistem arasında bayinin ana firmayla özdeşleşmesi, bağımlılık düzeyi ve kurallı çalışma yoğunluğu farklılaşır. Tam münhasır bayilikten satış noktasına doğru bir gevşeme söz konusudur. Aşağıdaki şema bu durumu açıklar.
yeni bir bayilik teşkilatı kurulacaksa ilk stratejik karar bayiliğin bu çeşitlerden hangisi olacağının belirlenmesidir. Mevcut bir bayilik sistemini dönüştürmek isteyen firmalar içinde neyi, ne kadar ve nasıl yapacakları konusunda bir netleşme sağlayacaktır. 25.06.2017
*Bu kavramsallaştırma bana aittir. Daha iyisini buluncaya kadar bu şekilde kullanılmasını öneriyorum. (FŞ)
Faruk Şener, İ.T.Ü. İşletme Mühendisliği bölümünde lisans eğitimini tamamlamıştır.
25 yıldır satış ve pazarlama alanında çalışan Faruk Şener Aygaz, BP Gaz, Turkuaz Petrol ve Belgin Madeni Yağlar'da farklı pozisyonlarda görev almıştır.
Son olarak danışman olarak başladığı “Hekagro Fertilizers” firmasının “”Pazarlama ve Satış Direktörlüğü” görevini (2017-2019) üstlenmiştir.
2012 yılından beri aktif olarak pazarlama danışmanlığı yapmaktadır. KOBİ’lere büyüme odaklı pazarlama danışmanlığı hizmeti sunmaktadır. Hizmetlerinde firmaların rekabetçi stratejilerinin ve sürdürülebilir büyüme potansiyelinin geliştirilmesine odaklanmaktadır.
Aralarında büyük ölçekli kuruluşların da bulunduğu yirmi firmaya danışmanlık hizmeti vermiştir.
Danışmanlık hizmeti verdiği DİA Yazılım, AO Smith firmalarının bayilik sistemlerini sıfırdan kurarak bayi sayısı ve satışlarının artmasında rol oynamıştır. Filli Boya’nın bayilik sisteminin dönüşümü için proje hazırlamıştır. Son olarak Hekagro Fertilizers firmasında büyüme stratejisini geliştirmiş ve belli bir süre yönetimini üstlenmiştir. Yaptığı çalışmalar ile bayi sayısının artışına, bayi başına ortalama satışın ve toplam satışın büyümesine katkıda bulunmuştur. Yeni bir bayilik programı ile yüksek satış hacmine sahip bayilerin oluşmasını sağlamıştır.
Markam’ın proje bazlı danışmanları arasında olan Faruk Şener, Markam bünyesinde ,May Tohum ve yerli bir gıda perakende markası (DOYADO) için Güven Borça ile çalışmıştır.
Marka Danışmanları Derneği (Marka Konseyi) üyesidir.
Bayi Yönetimi konusunda yayımlanmış bir kitabı (Güçlü Bayiler İnşaa Etmek) vardır. https://www.idefix.com/Kitap/Guclu-Bayiler-Insa-Etmek/Egitim-Basvuru/Is-Ekonomi-Hukuk/Yonetim-Is-Gelistirme-Kalite/urunno
“Markanı Ateşle” (Mediacat Yayınları) ve “İtirazım Var” (Hümanist Yayınları) isimli kitaplara birer bölüm yazarak katkıda bulunmuştur.
KOBITEK.COM, bir
TEKNOART Bilişim Hizmetleri Limited Şirketi projesidir.
2001 yılından beri KOBİlere ücretsiz bilgi kaynağı olma hedefi ile, alanında uzman yazarlar tarafından sunulan özgün bir iceriğe sahiptir.
Tüm yazıların telif hakları KOBITEK.COM'a aittir. Alıntı yapılabilir, referans verilebilir, ancak yazarın kişisel bloğu dışında başka yerde yayınlanamaz
faruk@faruksener.com.tr
