Satış Etkinliğini Nasıl Ölçmeli?

Bu satış büyümesinin, nasıl ve hangi şartlarda olduğuna bakılmalıdır. Satış etkinliği, gerçekleşen satışların, şirkete olan toplam katma değeri ile orantılıdır. Satışların toplam katma değeri için ise hacim, miktar ve cironun ötesine bakılmalıdır.

Satış faaliyetinin etkinliğini “daha az kaynak kullanımı ve çaba ile daha fazla sonuç almak” olarak tanımlayabiliriz. Satış büyümesine rağmen satışlardaki düşük karlı ürünlerin oranı yüksek ise, bir etkinlikten bahsedemeyiz. Veya bir kişinin yapacağı satış iki kişi ile yapılıyorsa da etkinlik söz konusu değildir.

Yüksek iskontolar, uzun vadeler, satışın az sayıda segmentte toplanması gibi pek çok faktöre rağmen satışlar büyüyebilir. Ama bu satış departmanının etkin olduğu anlamına gelmez.

Bu nedenle bir sürpriz ile karşılaşmamak için satış etkinliğini ölçecek bir model kurmak şirketlerin yararındadır. Böyle bir model kurmak için kullanılabilecek temel göstergeler başlıca dört adettir: Satış Hacmi, Karlılık, Maliyetler ve Verimlilik.

Böylesi bir modelde bu boyutları kapsayan analizler yapılarak, temel metriklerin (KPI) hesaplanması ile satış etkinliği baştan kontrol altına alınacaktır.

Ancak bu boyutların mümkün olduğunca en geniş şekilde değerlendirilmesi gerekir. Her şirkete göre değişmekle birlikte temel bir metodoloji aşağıda sunulmuştur.

Satış Hacmi

Toplam satış hacminin alt boyutlarda nasıl kırıldığı bir etkinlik göstergesidir. Aşağıdaki kırılımların stratejik önemi ve ağırlığı şirketlere göre farklılaşır.

Bu nedenle hem stratejik rotanın doğru yolda olduğunu anlamak hem de olası zayıflıkları anlayabilmek için bu kırılımlarda ölçümler yapılmalıdır.

• Kanala göre
• Müşteriye/bayiye göre
• Ürüne göre
• Lokasyona göre (bölge/il vb)
• Zamana Göre (günlük,aylık,yıllık vb)

Karlılık

Nihai olarak satışların işletme karlılığı hedeflenir. Yani satış gelirlerinden elde edilen brüt karlılığın toplam işletme giderleri arasındaki fark önemlidir. Ancak bu en genel ve makro karlılıktan önce diğer kırılımlarda ki karlılıklarda önemlidir.

Karlılığın az sayıdaki müşteriden, üründen, bölgeden vb. gelmesi kuvvetli verimsizlik işaretleridir.

• Genel Satış karlılığı
• Kanal bazında karlılık
• Müşteri/bayi bazında karlılık
• Ürün bazında karlılık
• Lokasyon bazında karlılık
• Ürün kompozisyonu
• Satışçı bazında karlılık
• Bölge Müdürlüğü bazında karlılık vb.

Satış Maliyetleri

Satış maliyetleri başlıca ikiye ayrılabilir; yatırım giderleri (araç,ekipman, eğitim vb.) ve operasyonel giderler (personel maaşları, yakıt, iletişim, konaklama vb). Gerçekleşen satışın etkin olup olmamasını belirleyen en önemli boyuttur diyebiliriz. Ancak bunun yanında yapılan iskontoları vb. de bu başlık altında değerlendirebiliriz.

Yüksek iskonto daha fazla taviz vermek demektir ve bir maliyet kalemi olarak değerlendirilmelidir.

• Yatırım giderleri
• Operasyonel giderler
• Yapılan iskontolar

Satış Verimliliği

Satış verimliliği, mevcut işgücü kaynakları ile gerçekleşen satışları baz alır. Ziyaret sayısı (mevcut ve yeni müşteri), ziyaretin satışa dönüşme oranı, üretilen teklif miktarı ve tutarı, satışa dönüşen teklif miktarı ve tutarı gibi. Ancak bunun yanında ödeme vadeleri, gecikmiş alacaklar, ortalama fiyat gibi unsurlarda bu başlık altında değerlendirilmelidir. Çünkü bu unsurlar yatırılmış işletme sermayesinin ne kadar verimli kullanıldığını gösterir.

Aynı şekilde pazardaki penetrasyon oranı da bir verimlilik göstergesidir. İşe ayrılan kaynakların pazarda ne kadar etkin olduğunu gösterir. Aynı sayıda satışçıya sahip iki bölgeden penetrasyon oranı yüksek olanı daha etkin ve verimli çalışıyor demektir.

Bu dört boyuta uygun belirlenecek KPI’lar ile hem satış “performansı” hem de “etkinlik” ölçülmüş olacaktır. “Performans KPI”ları ile “Etkinlik KPI”larının ayrılması düşünülebilir. Ticari yazılım veya ERP sistemleri üzerinden alınacak veriler ve raporlar ile pek ala bu ölçümler yapılabilir. Performans KPI’larının zaman periyodu mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Bazı performans KPI’ları günlük, bazıları aylık olabilir.

Buna karşın etkinlik KPI’ları minimum üç aylık olarak değerlendirilmelidir. Çünkü düşük etkinlik karşısında bazı yapısal dönüşüm kararları gündeme gelebilir. Bu kararlar alınmadan önce yeterince uzun bir süre ölçümler yapılmalıdır. Aksi takdirde satış departmanınızı yap boz tahtasına çevirmiş olursunuz.