Girişimcinin Vergi Ödevleri Nelerdir?

Bu bölüme başlamadan önce girişimcinin ticarete başladığı andan itibaren hayatına giren bir kavramı Vergi nedir’i ?  Önce tanımlamamız gerektiği kanaatindeyim. 

Vergi Kısaca devletin ticari faaliyet yapan herkese yüklediği ekonomik yükümlülük, olarak açıklanabilir. Devletin bizlere yani vatandaşlara yüklediği bu ekonomik yükümlülüğün asıl işlevi, devlet harcamalarını karşılayarak yol, su, elektrik, sağlık gibi altyapı hizmetlerini sağlayabilmektir. Bu bölümde kendi adına işletme kuran ve şirket olarak işletme kuran girişimcinin vergisel sorumluluklarını kısaca anlatmaya çalışacağız.

Gerçek kişiler; vergi yasalarının tanıdığı hakları kullanırlar ve yüklediği yükümlülükleri yerine getirmekten sorumlu olurlar. Vergisel açıdan kendi adımıza kuracağımız işletme gerçek kişi işletmesidir.

Tüzel kişiler; Kamu hukukunda “Tüzel kişiler bir ortak amaç etrafında birleşme ya da mal topluluklarıdır.” Şeklinde tanımlanmıştır Ya gerçek kişilerden ya da gerçek kişilerle birlikte tüzel kişilerden oluşan topluluklardır. Tüzel kişilerin en önemli özellikleri, kendilerini oluşturan kişilerden ayrı, bağımsız kişiliklerinin olmasıdır onlarda gerçek kişiler gibi yasaların kendilerine tanıdığı haklara sahiptirler ve bu hakları kullanmada ehildirler. Bu nedenle yasaların yüklediği yükümlülüklerden sorumlu olurlar. Bu kısa tanımlamalardan sonra Şimdi gerçek(şahıs olarak) veya tüzel kişi(Şirket) olarak faaliyete başlayan girişimcinin vergisel açıdan sorumluluk, yükümlülük ve ödevlerini kısaca anlatalım.

Gerçek kişi işletme(kendi adına vergi mükellefi) olarak veya Tüzel kişi (şirket) olarak ticari faaliyete başlayan girişimcinin, mükellefiyetinin başlangıcından sona ermesine kadar geçen süreçte yerine getirmek zorunda oldukları ve vergilendirme sürecinde birtakım ödevleri vardır. Bunlar; bildirimlerde bulunma, Beyannameler verme, defter tutma, belge temini ve iptali, belge düzenleme, muhafaza ve ibraz ödevleri ile diğer ödevler diye tanımlayabiliriz bu hususların bazılarını girişimcinin bilmesi açısından kısaca açıklayacak olursak; mükellefler vergi dairesine İşe başlama, Değişiklikler, (Adres değişikliği, iş değişikliği, işletmede değişiklik) İşi bırakma gibi bildirimlerde bulunmak zorundadırlar. Bu bildirimleri belirli sürelerde yapmayanlara usulsüzlük cezası kesilmektedir. 

Ayrıca vergi mükellefleri Beyannameler vermek zorundadırlar Girişimciler kendilerine yasa tarafından konulan yükümlülüklerini, ödevlerini yazılı olarak kendi beyanları ile gerekli kurumlara bildirirler. Bunların başında beyanname gelir Vergi Usul Kanununa göre beyanname düzenlenmesi yasal bir zorunluluktur. Beyanname vermeyen, eksik düzenleyen vs mükellefler vergi suçu işlemiş olurlar ve gerekli cezaya çarptırılırlar. Yine mükelleflerin defter tutma zorunlulukları vardır Girişimciler defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılır. Birinci sınıf tüccarlar, bilânço esasına göre, ikinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Mükellefler bilanço esasında; yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defterlerini zorunlu olarak tutarlar. Bu defterlerin yanı sıra yaptıkları işin türüne göre depo defteri, ambar defteri, imalat defteri, bitim işleri defteri gibi defterlerde tutmaları gerekebilir Eğer tek kişi olarak şahıs işletmesi kurduysak işletme hesabı defteri tutmak zorundayız. 

Yukarıda Mükelleflerin Vermek zorunda oldukları beyannameler den bahsetmiştik şimdi bir vergi mükellefi ne tür beyannameler veriyor? Diye düşünebilirsiniz bu konuyu biraz açacak olursak 
Muhtasar Beyanname; kira, muhasebeci ücreti, avukat ücreti, çalışan işçinin maaşından kesilen vergileri vb gibi vergilerin matrahları esas alınarak vergi dairesine bildirilmesinde kullanılan beyannamedir.   Stopaj yani kaynaktan kesinti yoluyla ilgililerden kesinti yapan vergi mükellefi değil vergi sorumlusu olur. İlgili kişi ya da kuruluştan yapılan kesintileri vergi dairesine götürüp yatırma sorumluluğundan dolayı vergi sorumlusu denmiştir.  

Vergi sorumlusu, kesilen vergiyi muhtasar beyanname ile birlikte eğer aylıksa ertesi ayın 23. günü akşamına kadar beyan etmek ve de 26. günü akşamına kadar vergi dairesine ödemek zorundadır.  Eğer muhtasar beyanname 3 aylı veriliyorsa(örneğin 10 dan az işçi çalıştıran işverenler) 3. ayı takip eden ayın 23. günü akşamına kadar beyan edilip, yine 26. günü akşamına kadar vergi dairesine ödenmesi gerekmektedir.

Katma Değer Vergisi Beyannamesi; Katma değer vergisi dolaylı bir vergidir. Mal ve hizmet teslimi yapan tacirler teslim sırasında fatura vb. belgeler düzenlerler. Belge üzerinde görünen mal ve hizmet bedeli ile KDV tutarını, teslim ettikleri kişilerden tahsil ederler. Bu KDV ‘ye hesaplanan KDV denir. Kendileri mal ve hizmet aldıklarında ise karşı tarafa mal ve hizmet bedeli ile KDV tutarını öderler. Bu KDV ise ödeme yapan için indirilecek KDV kapsamındadır.

Her dönem için hesaplanan KDV tutarları ve matrahları (üzerinden kesinti yapılan tutar) ve indirilecek KDV tutarları karşılaştırılır ve KDV beyannamesi ile bağlı bulunduğunuz vergi dairesine her ayın beyanı müteakip ayın 24 nci günü akşamına kadar sonunda verilir. Fakat burada karşılaştığımız en önemli sorunlardan biri girişimcilerin aldıkları her faturanın KDV sini indirebileceklerini düşünüyor olmalarıdır. Ben girişimcinin mal, hizmet alırken veya gider yaparken aldığı fatura ile alakalı şunları bilmesinin faydalı olacağı düşüncesindeyim. Alınan faturanın içeriği olan malın, satıcının stoklarında bulunmaması halinde, satıcı kendisi tarafından alınmamış olan bir malın satışını yapmış olacaktır ki; böyle bir durumun olanaksızlığı sebebiyle, düzenlenen fatura gerçeği yansıtmayacağından vergi yasalarındaki ceza gerektiren durumlarla karşı karşıya kalınacaktır. Yine bir faturanın indirim konusu yapılabilmesi için öncelikle dikkat etmemiz gereken husus KDV kanununa uygun düzenlenmiş olması daha sonrada mutlaka işimizle alakalı bir alım veya harcama olması gerekir. Böyle olmaması durumunda girilecek bir vergi incelemesinde bu faturalar işlemden çıkartılabileceği gibi bu faturalar naylon fatura olarak ta kabul edilip ciddi cezalarla karşı karşıya kalınabilir.

Geçici Vergi Beyannamesi; mükelleflerin 3 er aylık kazançlarının vergilendirilmesidir. Yani mükellefler 3 er aylık dönemler halinde yılda 4 defa geçici vergi beyannamesi ile tahakkuk eden vergilerini bağlı bulundukları vergi dairesine yatırmak zorundadırlar. 

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi; Gerçek kişi (şahıs işletmesi) yıllık gelirini beyan ettiği bir beyannamedir Gelir Vergisi Kanunu'nda sayılan gelir unsurlarından bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratlar, aksine hüküm olmadıkça mükellefler tarafından yıllık beyanname ile beyan edilir. Beyan edilmesi gereken gelirlerin yılık beyannamede toplanarak beyan edilmesi zorunludur. Yıllık beyannamenin verilmesi 01 Ocak- 31 Aralık döneminde elde edilen beyana tabi kazanç ve iratların Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile Takip eden yılın Mart ayının yirmi beşinci günü akşamına kadar (01 Mart – 25 Mart) beyan edilmesi gerekmektedir. Gelir vergisi mükellefi girişimci standart bir oranda vergi ödemez ödeyeceği vergi dilimler halinde oranlara ayrılmıştır geliri bu dilimlerden hangisine giriyorsa vergi oranı da o olacaktır bu oranlar gelir idaresi tarafından her yıl güncellenir.

Kurumlar vergisi beyannamesi; Kurumlar vergisi beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın 25 inci günü akşamına kadar verilir. Normal hesap dönemi; 1 Ocak – 31 Aralık olan takvim yılıdır. Bu nedenle hesap dönemi takvim yılı olan kurumların beyannamelerini 25 Nisan akşamına kadar vermeleri gerekmektedir. Kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden tahakkuk ettirilecek kurumlar vergisi, beyanname verme süresi içinde bir defada (tek taksit) ödenecektir.

Damga vergisi beyannamesi: Damga vergisinin konusuna giren her türlü işlem için verilir
Damga vergisi iki şekilde tahakkuk eder. Beyannameli damga vergisi mükellefleri, (ertesi ayın 23 ü son gün.) Tek başına alınabilen damga vergisi şeklindedir. (15 gün içinde)Sürekli damga vergisi mükellefi olmanızı gerektirecek bir durumunuz yoksa kira kontratınızın damga vergisi Tek başına alınabilen damga vergisi olarak tahakkuk ettirebilirsiniz. Beyannamenizi beyanname verme süresi içinde verilmemesi durumunda mükelleflere, özel usulsüzlük cezası ile tahakkuk ettirilmeyen vergi için ayrıca vergi zıyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır.