Çıkış Yolu: Çekler Yazıldı Ne Yapmak Lazım?

Bir Çekin Yazılması Ne Demektir?

Çek yazmak, teknik olarak bir çek keşide etmek anlamına gelir. Çek, bir bankaya hitaben düzenlenir ve ibraz anında hesaptaki bakiyeden ödenmesi beklenir. Karşılıksız çek, bankadaki bakiyenin ödemeyi karşılamadığı durumda ortaya çıkan bir duruma işaret eder. Bu durumda bankaya başvuran alacaklı, ödemesini alamadığı için hukuki süreç başlatma hakkına sahiptir.

Yasal Sorumluluk

5941 Sayılı Çek Kanunu’nda (RG: 20.12.2009) belirtilen hükümlere göre karşılıksız çek düzenlemek, hem adli para cezası hem de koşulları oluştuğunda hapis cezası riskini doğurabilir.

Düzenleyen (keşideci), çek bedelinin ödenmesi için kanunda belirtilen “düzeltme hakkı”ndan faydalanabilir. Bu hak sayesinde, çekin ibrazı sırasında veya yasal sürecin devamında bakiye tamamlanarak durum telafi edilebilir.

Karşılıksız çek düzenlemeye dair suç ve yaptırım süreci, çek üzerinde yer alan keşide tarihinden, ibraz tarihine kadar uzanan kapsamlı bir takvimi içerir. Bu nedenle yasal hak kaybı yaşamamak adına zamanında gerekli ödemelerin yapılması büyük önem taşır.

• Yap: Çekin karşılıksız ibrazı durumunda, derhal bankanızla görüşerek 5941 sayılı Çek Kanunu’ndaki “düzeltme hakkı”nı kullanmayı düşünün. Gerekli meblağı en kısa sürede yatırıp karşılıksız kaydını engelleyebilirsiniz (5941 sayılı Çek Kanunu, RG: 20.12.2009).
• Yapma: Bu durumu “nasıl olsa öderim” diyerek geciktirmeyin; yasal süreç uzadıkça hem adli yaptırım riski hem de ticari itibar kaybı artar.

Bankalar ve Kredibilite Açısından Etkisi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Risk Merkezi Tebliği (RG: 29.06.2013) uyarınca, karşılıksız çek kaydı, bankalar ile Risk Merkezi veri tabanında olumsuz kayıt olarak yer alır.

Bu kayıt, firmanın daha sonraki kredi başvurularında olumsuz değerlendirilmesine, kredi limitlerinin düşürülmesine veya ek teminat talep edilmesine neden olabilir.

Yeni çek karnesi talebinde de bankalar, firmanın geçmiş çek ödeme performansını inceleyerek başvuruyu reddetme veya çek kullanımını sınırlandırma yoluna gidebilirler.

• Yap: Karşılıksız çek kaydı tutanak altına alınmadan önce hemen bankanıza bilgi verin, ödemeyi organize etmek için ek süre isteyin veya kaynak yaratma planınızı sunun.
• Yapma: Bankaya ve alacaklıya bilgi vermeden sessiz kalmayın; bu tavır, kredibiliteyi daha ciddi biçimde zedeler.

Riskleri Belirleme

1. Yasal Yükümlülük ve Cezai Yaptırımlar

   • Yap: Karşılıksız çekle ilgili süreç başlamışsa, uzman bir hukukçudan ivedilikle destek alın. İcra ve İflas Kanunu (2004 sayılı, RG: 19.06.1932) hükümleri uyarınca olası haciz ve takip işlemlerine karşı önleyici adımlar atın.
   • Yapma: Mevcut davaları veya tebligatları ihmal etmeyin. Süreci görmezden gelmek, hak kaybına yol açar.

2. Ticari İtibar Kaybı

   • Yap: Tedarikçi ve müşterilerinize durumu uygun biçimde anlatın. Güven tazelemek için yazılı bir geri ödeme veya uzlaşı planı önerin.
   • Yapma: “Nasıl olsa öğrenmezler” varsayımıyla gerçeği saklamak, uzun vadede daha ciddi itibar kaybına yol açar.

3. Finansal Kurumlarla İlişkiler

   • Yap: Bankalardan veya faktoring şirketlerinden kısa vadeli finansman talep etmeden önce gelir-gider analizinizi hazırlayın. Somut bir nakit akışı planı sunmanız, daha olumlu bir değerlendirme sağlar.
   • Yapma: Kredi başvurusunda yetersiz bilgi veya eksik belge sunmayın; bu, talebinizin reddiyle sonuçlanabilir ve risk kaydınızı olumsuz etkiler.

4. Nakit Akışı Sorunları

   • Yap: Muhasebe ekibinizle, nakit akış tablonuzu haftalık veya günlük olarak güncelleyin. Stokları ve alacakları yakından takip edin, tahsilatları hızlandırın.
   • Yapma: Tahsilat sorunlarını “zamanla düzelir” diye ağırdan almayın. Öngörülemeyen gecikmeler için mutlaka B planı hazırlayın.

Durum Tespiti

• Ödeyememe Nedenleri:

  • Yap: İflas veya konkordato ilan eden müşterileriniz varsa, ödeme protokolleri ve alacak sigortası gibi enstrümanları araştırın.
  • Yapma: Müşterilerinizin mali durumunu hiç izlememek, zamanında tahsilat tedbirleri alamamanıza neden olur.

• Kaynak Analizi:

  • Yap: Kısa vadede kredi limitlerinizi, özkaynak durumunuzu ve kişisel kefalet olanaklarınızı gözden geçirin. Bankalarla veya özel fonlarla temasa geçerken mutlaka bir nakit akış projesi sunun.
  • Yapma: “Elbet bir şekilde para gelir” gibi varsayımlara dayanarak harekete geçmeyi ertelemeyin.

• Geçici mi Kalıcı mı?

  • Yap: Pazar koşullarını, sektörel trendleri ve firmanızın özkaynak yapısını analiz ederek bir kriz simülasyonu yapın. Genellikle 3-6 aylık nakit rezervi planı önerilir (sektör finans raporları).
  • Yapma: Sorunun sürekli mi yoksa mevsimsel mi olduğunu netleştirmeden, plansız kredi çekmek veya aşırı kısıntı yapmak işinize uzun vadede zarar verebilir.

Uzun Vadeli Ödeme Güçlüğü

Vade Erteleme veya Uzatma

• Yap: Alacaklılarınızla açıkça konuşun ve makul bir uzatma süresi isteyin. Örneğin, “Çek tutarını üç ay ödeyemeyeceğiz, ancak dördüncü ayın sonunda faizli olarak kapatacağız” gibi bir plan önerin.
• Yapma: Belirsiz taahhütlerde bulunup verilen süreyi yine kaçırmayın; bu durumda güveninizi tamamen kaybedebilirsiniz.

Yasal Tedbirler ve Korunma Yolları

• Yap: Konkordato ilanı gibi yöntemlerle yasal koruma almanız gerekiyorsa, muhasebe kayıtlarınızı şeffaf tutun ve uzman desteği alın (İİK md. 285 ve devamı).
• Yapma: Koruma sürecini “zaman kazanma” aracı gibi görmek, itibarınızı daha fazla zedeler.

Kredi Yapılandırma

• Yap: Bankalarla masaya otururken, “Bu kadarını peşin ödeyebiliriz, kalanını şu vadede taksitlendirebiliriz” gibi somut bir takvim sunun.
• Yapma: Günü kurtarmak için sadece faiz ödemeyi erteleme seçeneğine sarılıp anapara ödemesini sürekli öteler hale gelmeyin; bu kısır döngüye yol açar.

Varlıkların Nakte Çevrilmesi

• Yap: Özellikle kârlılığınızı arttırmayan, elde bekleyen mallar veya kullanılmayan makineler varsa, değerini belirleyip satış ya da kiralama yoluyla hızlı nakit elde edebilirsiniz.
• Yapma: Stratejik öneme sahip varlıkları sırf nakit ihtiyacı için yok pahasına elden çıkarmayın. Uzun vadede daha büyük zarara uğrayabilirsiniz.

Geçici Ödeme Güçlüğü

Alacaklılarla Açık İletişim ve Güven Tesis Etme

• Yap: Haftalık veya aylık bilgilendirme e-postaları göndererek, ödeme planlarınızı ve finansal iyileşme adımlarınızı paylaşın.
• Yapma: “Sakın alacaklıları aramayın, unuturlar” mantığıyla hareket etmek büyük hatadır.

Ek Kaynak Arayışı

• Yap: Faktoring, kısa vadeli spot kredi, aile/arkadaş desteği gibi yöntemleri sıraya koyun. En avantajlı faiz ve komisyon oranlarına göre karar verin.
• Yapma: Birden fazla kaynaktan düzensiz borçlanıp karmaşık bir borç tablosu yaratmayın.

Likidite Yaratma Stratejileri

• Yap: İndirimli kampanyalar veya toplu satışlarla hızlı nakit akışı sağlayın. Fiyat kırmayı, kâr marjınızı hesaplayarak sınırlı süreli yapın.
• Yapma: Kâr marjınızı sıfırlayacak kadar yüksek indirimler uygulamak, marka değerinizi düşürebilir.

Bunlara Dikkat

• Yap: Mevcut projelerinizi mümkün olduğunca sürdürün, pazarlama faaliyetini tamamen kesmeyin.
• Yapma: Üretimi durdurmak veya tüm reklam kampanyalarını iptal etmek, müşteri gözünde firmanın iflas bayrağını çektiği şeklinde algılanabilir.

Hatanın Tekrarını Önlemek

Vadeli Satış Politikalarının Gözden Geçirilmesi

• Yap: Müşterilerin ödeme performanslarını puanlayın; riskli bulduklarınıza daha kısa vade veya teminat şartı uygulayın.
• Yapma: Tüm vadeli satışları tamamen keserek pazar payınızı sıfırlama riskini almayın.

Müşteri ve Pazar Çeşitliliği

• Yap: Tek büyük müşteriye bağımlı olmaktan kaçınmak için yeni pazar segmentlerinde faaliyet arayışına girin.
• Yapma: Hızlı büyümek için bütün kaynaklarınızı tek bir sektöre veya müşteriye bağlamayın.

Kısa ve Uzun Vadeli Çözümleri Dengeli Planlama

• Yap: Kredi yapılandırması ve nakit yönetimi gibi kısa vadeli çözümlerin yanı sıra, kurumsal yönetim ve mali disiplin de oluşturun.
• Yapma: “Kriz bitince bakarız” deyip uzun vadeli tedbirleri sürekli ertelemeyin.

Kaynak Yaratma

Ortak Alma

1. Stratejik Yatırımcı: Sektörü tanıyan, uzun vadeli iş birliği hedefi olan bir firma veya girişimci.
   • Yap: Firmanızın gelecekteki büyüme stratejileriyle uyumlu bir ortak bulun. Bu sayede hem finansman hem de sektörel know-how’dan faydalanabilirsiniz.
   • Yapma: Salt finansal getiri hedefleyen ama işinizi hiç tanımayan bir yatırımcıyı, sadece para var diye ortak almayın. Uyum sorunu yaşanabilir.
2. Mevcut Tedarikçi veya Müşteri: İş yapmayı sürdüren ve sizi yakından tanıyan taraflar.
   • Yap: Özellikle sizinle iş ortaklığını uzun süredir sürdüren, karşılıklı güven oluşmuş şirketlerle ortaklık seçeneğini değerlendirin.
   • Yapma: Rakip firma ile ortaklık kurarken, stratejik bilgilerinizi de paylaşmış olacağınızı unutmayın; sadece “nakit ihtiyacım var” diye kritik bilgileri riske atmak gelecekte sorun çıkarabilir.
3. İnternet Üzerinden Ortak Arayışı: Kitle fonlaması veya yatırım ağları.
   • Yap: Profesyonel yatırım platformlarını kullanın, hukuki sözleşmelerle haklarınızı koruyun.
   • Yapma: Bilinmeyen sitelerde, güvencesiz ilanlarla firmanıza ortak aramak uzun vadede büyük risk oluşturur.

Borç Bulma (Kredi, Özel Fon, Faktoring vb.)

• Yap: Faiz oranlarını ve geri ödeme vadesini piyasa verileriyle (örneğin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu raporları) kıyaslayın.
• Yapma: Kredi taksitlerinizi hangi nakit akışıyla karşılayacağınızı planlamadan borç almayın.

İskonto Yaparak Nakit Satış

• Yap: Ürün veya hizmetinizi pazarda hareketlendirecek, kısa vadeli kampanyalarla nakit girişi sağlayın.
• Yapma: Devamlı indirim markanızı “ucuzcu” konumuna getirebilir ve müşteri algısını bozabilir.

Vadeli Çekleri Ciro Etme

• Yap: Bankayla anlaşarak vadesi gelmemiş çeklerinizi ıskonto ettirin. Maliyetlerini (faiz, komisyon) iyi hesaplayın.
• Yapma: Kontrolsüz ciro işlemleriyle zincirleme bir borç ortamı yaratmayın.

Yeniden Yapılanma Planı

1. Yeni Çek Karnesi Alınamama Süreci

   • Yap: Banka sicilinizi düzeltmek için mümkün olduğunca hızlı ödeme yapın veya yapılandırma talebinde bulunun (5941 sayılı Çek Kanunu). Bu süreçte kartlı veya EFT/havale bazlı ödemelere yönelin.
   • Yapma: El altından başka biri adına çek karnesi kullanmaya çalışmak gibi yasal olmayan yollara başvurmak, cezai yaptırımı artırır.

2. Kredi İmkânlarının Azalması

   • Yap: Bankaların yanı sıra alternatif fon kaynakları (melek yatırımcı, özel sermaye fonları) arayın. Güçlü bir iş planı hazırlayarak güven verin.
   • Yapma: Kredi notunuzun zaten düşük olduğunu görmezden gelip aynı bankalara tekrar tekrar başvurmayın. Farklı finansal ürünleri araştırın.

3. Geçiş Sürecinin İdare Edilmesi

   • Yap: Mevcut giderleri gözden geçirerek, acil olmayan harcamaları askıya alın. Üretim kalitesini ve satış faaliyetlerini koruyacak şekilde bütçeyi düzenleyin.
   • Yapma: Personel veya kritik departmanların tamamını işten çıkarmak veya faaliyetleri tamamen durdurmak, pazardaki varlığınızı zayıflatır.

Sonuç

Karşılıksız çek, KOBİ’lerin karşılaşabileceği en zorlu finansal problemlerden biridir; ancak her kriz aynı zamanda bir yeniden yapılanma fırsatı sunar. Yasal süreci yönetmek, alacaklılarla açık iletişimi sürdürmek, doğru finansman kaynağını seçmek ve kalıcı/ geçici sıkıntıları ayırt ederek planlı hareket etmek, bu dönemi en az zararla atlatmanın anahtarıdır.

Uzun vadede risk yönetimi, güçlü kurumsal finansman ve çeşitli pazarlara yayılmış müşteri portföyü, benzer sorunların tekrar yaşanma olasılığını önemli ölçüde azaltır.