Dış ticarete yönlenmiş yeni ve modern bir örgütlenme modeli olan sektörel dış ticaret şirketleri (SDŞ´ler), aynı üretim alanındaki KOBİ´lerin ihracat amacıyla bir organizasyon altında birleşerek, yurtdışına dolayısı ile dünya piyasalarına açılmalarını sağlamak için kurulmuş olan şirketlerdir. Böylece firmalar hem dış ticarette uzmanlaşabilmekte, hem de ihracat faaliyetlerini kolaylaştırarak diğer ülkelerdeki KOBİ´lerle rekabet şansını arttırmakta ve daha etkin bir pazarlama ve rekabet gücü sağlayabilmektedirler.
Bu model ilk olarak Japonya´da ortaya çıkmıştır. Japon KOBİ´leri, dışarı açılmak ve ihracat olanaklarını arttırmak amacıyla bu tip örgütlenme modelini yaratmışlardır. Yaratılan bu ihracat konsorsiyumlarının etkinliği ve başarısı görülünce önce yakın çevresindeki ülkelerde (G.Kore, Tayvan, Filipinler ve Endonezya), sonrada tüm dünyada (Başta ABD, İtalya, Kanada, Brezilya, Hindistan vs.) başarıyla uygulanmaya başlanmıştır.
Özellikle bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişme ve piyasa şartları, KOBİ´lerin de tıpkı diğer büyük işletmeler gibi ihracat olanaklarından yararlanmalarını sağlamıştır. Ayrıca KOBİ´lerin bünyesindeki manevra yeteneği, esneklik, yenilikçilik gibi avantajlar bu olanaktan daha etkin yararlanabilme kapısını açmıştır. Bu esneklik SDŞ türü ihracat örgütlenmelerinin oluşmasını sağlamış, herhangi bir KOBİ´nin tek başına sağlayabileceğinden daha fazla ihracat ve pazar yaratma sinerjisi (birleşmenin yarattığı artı güç) kazandırmıştır.
SDŞ modeli ihracat örgütlenmelerinin başlıca avantajları
- Herhangi bir KOBİ ihracat faaliyetleri için sabit ve değişken maliyetleri üstlenmek durumundadır. SDŞ´ler bu yükümlülükleri üstlenerek aynı anda bir çok KOBİ´nin ihracat maliyetlerini indirmektedir
- Gümrük ve ihracat mevzuatlarının SDŞ´ler için sunduğu "dahilde işleme rejimi kapsamında gümrük muafiyetli İthalat, Exımbank Kredileri, devlet yardımları, KDV iadesinde sağlanan kolaylık" gibi teşvik ve destekler mevcuttur.
- SDŞ´ler sayesinde, KOBİ´lerin tek başlarına ihracat yapmaları halinde karşılaşacakları kimi teknik ve bürokratik zorluklardan kurtulabilmektedirler. Bu sayede KOBİ´ler enerjilerini bu konular için harcamadan, doğrudan pazarlama ve rekabete aktarmaları mümkün olmaktadır.
- KOBİ´lerin SDŞ modeli bünyesinde ihracat faaliyetlerine girmeleri, ihracat mevzuatı konusunda profesyonelleşmiş uzman kadrolar sayesinde, gümrükleme, nakliye, sigorta gibi faaliyetlerin daha etkin olarak gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Ayrıca her KOBİ´nin uzman bir dış ticaret çalışanı bulması ve istihdam etmesi mümkün olmayacağı için, KOBİ´lerin tek bir çatı altında bu faaliyetleri yürüten kadrolar istihdam etmesi verimlilik açısından da büyük avantaj sağlamaktadır.
- SDŞ´ler sadece üye firmaların ihracat işlemlerini üstlenmek ve onları bu işlemlerin getireceği yükümlülüklerden kurtarmakla kalmaz, üye firmalar için yurtdışında yeni rekabet ve pazar alanları bulmaya yardımcı olur, uluslararası fuar ve etkinliklerde onlar adına tanıtım faaliyetlerine girer, bu işlerin takibini üstlenir.
- SDŞ´ler hem üyeliği bulunan grubun diğer şirketleri ile bu şirketlerin kurduğu başka ortaklıkların ihracatına (aynı sektörde faaliyette bulunmak şartıyla) aracılık edebilir hem de aynı sektörde faaliyette bulunan ama SDŞ´ye ortak olmayan KOBİ´lerin ihracatına da aracılık yapabilirler. Bu aracılık "Aracılık sözleşmesi" ile düzenlenir. Aracılık sözleşmesiyle SDŞ´ler aracılık ettikleri üyesi olan üretici şirketler ile üyesi olmayan şirketler arasında aracılık üstlenirler. Örneğin, üretici olmayan şirketler de, ihraç edilmek amacıyla üretici firma gibi SDŞ´ye mal satabilirler.
Buna rağmen SDŞ´ler yarattıkları avantajlar yanında, dezavantajlar ya da engeller de barındırmaktadır. SDŞ yapılanmaları için başlıca engelleri kısaca şöyle sıralayabiliriz.
- SDŞ olarak tek bir çatı altında toplanan firmaların, pazarlama ve dış ticaret faaliyetleri konusunda bağımsızlıklarını yitirmek istememeleri
- Üye firmalar arasındaki iç rekabet, kalite, büyüklük ve yönetim farklılıkları ve benzeri çatışma ya da uyumsuzluk durumları.
- SDŞ yönetimi için etkin ve profesyonel dış ticaret yöneticilerinin bulunması sorunu, bulunsa bile üye firma yöneticileri ile SDŞ yönetim kadrosu arasında olası fikir çatışmaları, uygulama ve yaklaşımlardaki anlaşmazlıklar, yönetim müdahale alanının belirsizleşmesi.
- Sipariş dağılımı, finansman, karar ve yönetim süreci gibi etkin paylaşım gerektiren konularda uyumsuzluk ve anlaşmazlıklar.
- Büyük firmaların ya da SDŞ bünyesindeki daha büyük firmaların SDŞ yönetiminde söz ve karar sahibi konumuna gelmesi ve küçük firmaların yönetimde devre dışı kalma tehlikesi.
- Ülke ekonomisindeki olumsuzluklar (enflasyon artışı, kur politikalarında dengesizlik, döviz deki olumsuz gelişmeler)
- Ülkenin gümrük ve ihracat mevzuatındaki gelişmeler, navlun ve gümrük vergilerinin, KDV iade oranlarındaki olumsuz gelişmeler
- Üye firmaların sermaye, finansman gibi konularda üstelenmeleri gereken yükümlülük ve sorumlulukları yerine getirmemeleri
SDŞ türü yapılanmalardan elde edilecek faydayı arttıran etkenler.
- Kurulacak bir SDŞ´nin, kanunda belirtilen sermaye limitlerinden çok yukarıda bir özsermaye hacmiyle kurulması gerekir. Özsermaye büyüklüğü, SDŞ bünyesinde yapılacak pazar araştırmalarının niteliğini, yurtdışı faaliyetlerin etkinliğini, kurulacak sağlam ihracat bağlantılarını ve bunları yürütecek uzman kadroların istihdamını doğrudan olumlu yönde etkileyecektir
- Birbiriyle kıran kırana rekabet eden bazı KOBİ´ler, SDŞ bünyesinde de bu rekabeti sürdüreceklerdir. Bu konuda ya ortaklığa katılacak üye firmalara bölgesel ve sektörel anlamda belli sınırlamalar getirilebilir ya da asgari müştereklerde elele vermelerini sağlayacak arabuluculuk formülleri (pazar, üretim, finansman konularında) uygulanmalıdır.
- Uzman bir SDŞ yönetimi kadrosunun istihdam edilmesi öncelikli konudur. Dış ticaret uzmanlığı olan profesyonel, nitelikli yönetici ve çalışan kadrosu sayesinde işler eksiksiz yürüyecektir. Ayrıca böyle bir kadro, KOBİ yöneticilerini dış ticaret, pazarlama ve rekabet konusunda yönlendirecek, onlara gelecek konusunda yeni atılım planları, strateji ve öneriler getirecektir.
